متفرقه عقل ابزاری(تجربی)

[حیفآ؛]

عقل ابزاري تجربي: دانشمندان برای کسب دانش دربارة پدیدههای طبیعی و مادي
محسوس از اين عقل استفاده مي كنند و همواره به آزمونهاي حسي و روشهاي تجربي
پايبندند. اصل انقباض و انبساط فلزات در علوم طبیعی و عوامل مهاجرت در جمعیتشناسی و...
به کمک این عقل درک میشوند. جامعهشناسی تبیینی از عقل ابزاری برای پیشبینی و کنترل
پدیدههای اجتماعی استفاده میکند.

 

[حیفآ؛]

عقل تفسيري: برای فهم و تفسير پدیدههای معنادار مانند کنش انسانها، گفتار و متن
بهکار میرود. براي مثال معناي برخاستن يك فرد در جمع با كمك اين عقل فهميده ميشود.
جامعهشناسی تفسیری برای فهم دیگران و ارتباط با آنان یا معنابخشی و انسجامبخشی به
زندگی اجتماعی از این عقل مدد میگیرد.

 

[حیفآ؛]

عقل انتقادي: عقلي است كه براي ارزيابي و داوري دربارۀ مناسبات و ارتباطات انساني به كار
ميرود؛ مثال وضعيت ارزشهای عدالت و آزادي را در روابط انساني ارزيابي مي كند. جامعهشناسی
تفسیری به توصیف ارزشها و هنجارهای اجتماعی بسنده میکند ولی جامعهشناسی انتقادی از
عقل ابزاری و عقل تفسیری عبور میکند و به دنبال عقالنیت دیگری میگردد که ظرفیت و توان
داوری ارزشی و انتقادی داشته باشد و این ظرفیت و توان را در عقل انتقادی جستوجو میکند.