موضوع نویسنده
Puyannnn
سطح
4
مهمان
- Sep
- 13,534
- 22,013
- مدال‌ها
- 3
رسیدگی به جرایم و مجازات ها ، در نظام حقوقی ایران و سایر کشورها همواره با رعایت اصول مهمی همچون اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها صورت می گیرد که تحت عنوان عنصر قانونی یا رکن قانونی جرم شناخته می شود . علاوه بر اینها ، لازم است که شخص ، فعل یا ترک فعلی را که در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات تعیین شده است را در عمل انجام داده باشد که این موضوع را خلاصتا تحت عنوان عنصر مادی جرم نام می نهیم .
با این حال ، وجود رکن مادی و قانونی برای جرم دانستن عملی کفایت نمی کند و ضرورتا باید عنصر سومی تحت عنوان عنصر معنوی یا عنصر روانی نیز در کنار دو رکن یاد شده وجود داشته باشد تا مرتکب ، قابل مجازات باشد . به همین خاطر در این قسمت قصد داریم به بررسی عنصر معنوی یا عنصر روانی جرم پرداخته و بگوییم رکن روانی یا رکن معنوی جرم چیست ؛ هرچند برخی بجای عنصر روانی ، از عنصر اخلاقی جرم نیز تعبیر نموده اند .
در هر حال ، عنصر روانی جرم یکی از عناصر تشکیل دهنده جرم است که در نوع جرم ، مسئولیت کیفری مجرم و انواع مجازات تاثیر گذار می باشد . به طور کلی ، رفتار انسانی تنها زمانی قابل سرزنش است که با سوء نیت و قصد مجرمانه یا به دلیل خطای جزایی رخ داده باشد . هر چند میزان مجازات ، بر حسب اینکه رفتار با وجود قصد مجرمانه یا تقصیر جزایی ارتکاب یافته باشد ، متفاوت خواهد شد .
به عقیده حقوقدانان ، برای اینکه عنصر معنوی یا عنصر روانی جرم تحقق پیدا کند ، لازم است که دو عامل وجود داشته باشد : یکی اراده برای ارتکاب جرم و دیگری قصد مجرمانه یا خطای کیفری است که در این قسمت ، به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت .
اراده ارتکاب جرم به این معناست که شخص ، بخواهد رفتاری را که مجرمانه می باشد ، انجام دهد . مثل اینکه شخصی اراده نماید و تیری را به سمت دیگری هدف گرفته و آن را پرتاب نماید . باید به این نکته اشاره نمود که در همه جرایم ، اعم از جرایم عمدی و جرایم غیر عمدی ، اراده برای ارتکاب جرم وجود دارد و این اراده ، شرط لازم برای تحقق عنصر معنوی جرم و مجازات مرتکب خواهد شد .
به عنوان مثال ، حتی اگر شخصی بدون اینکه قصد داشته باشد تیر را به شخص خاصی شلیک کند ، باز هم از این جهت که وی تفنگی را در دست گرفته و ماشه را کشیده است ، برای ارتکاب جرم ، اراده داشته است و نمی توان گفت چون قصد کشتن دیگری را نداشته ، مسلوب الاراده یا فاقد اراده برای ارتکاب جرم بوده است .
البته گاهی ممکن است اراده فرد برای ارتکاب جرم ، مخدوش شود و چون اراده ای برای ارتکاب رفتار مجرمانه وجود نداشته است ، نمی توان شخص را مجرم تلقی کرده و حکم به مسئولیت کیفری وی داد . به عنوان مثال ، زمانی که شخصی در حالت خواب یا بیهوشی یا هیپنوتیزم یا مسائلی از این قبیل جرم مرتکب شده است ، مسئولیت کیفری وی بدلیل فقدان اراده و در نتیجه عنصر معنوی یا روانی برای جرم ، منتفی می باشد .
علاوه بر اراده ارتکاب جرم ، لازم است که قصد مرتکب یا خطای کیفری وی نیز محرز شود تا بتوان وجود رکن معنوی یا روانی را احراز کرد . با این توضیح که وجود عمد ، معمولا ناظر بر جرایم عمدی است ؛ اما برخی از جرایم ، به جرایم خطایی مشهور هستند که در خصوص آنها ، اثبات قصد مجرمانه لازم نیست و صرف خطای کیفری در کنار اراده ، عنصر روانی آنها را تکمیل می نماید .
بنابراین ، برای تحقق رکن یا عنصر معنوی و روانی در جرایم عمدی ، باید علاوه بر وجود اراده ، قصد مجرمانه برای ارتکاب فعل و قصد تحقق نتیجه نیز وجود داشته باشد . مثلا در جرمی همچون جرم قتل ، مرتکب باید قصد ارتکاب رفتار منجر به قتل و نیز قصد کشتن دیگری را داشته باشد تا عنصر معنوی جرم قتل تحقق یابد .
اما در ارتباط با عنصر روانی یا رکن روانی در جرایم خطایی و جرایم غیر عمد ، مرتکب ، فقط ارتکاب فعل یا عمل مجرمانه را قصد کرده است ولی نمی خواسته که نتیجه ای از آن بوجود آید ؛ به عنوان مثال ، شخصی در جنگل اقدام به تیراندازی کرده است و این تیر ، به دیگری اصابت نموده است . در عین حال که این شخص ، اراده برای تیر اندازی داشته است و قصد انجام تیر اندازی را داشته ، اما چون قصد نتیجه ( کشتن دیگری ) را نداشته است ، نمی توان وی را به جرم قتل عمدی قصاص نمود .
با این حال ، وجود رکن مادی و قانونی برای جرم دانستن عملی کفایت نمی کند و ضرورتا باید عنصر سومی تحت عنوان عنصر معنوی یا عنصر روانی نیز در کنار دو رکن یاد شده وجود داشته باشد تا مرتکب ، قابل مجازات باشد . به همین خاطر در این قسمت قصد داریم به بررسی عنصر معنوی یا عنصر روانی جرم پرداخته و بگوییم رکن روانی یا رکن معنوی جرم چیست ؛ هرچند برخی بجای عنصر روانی ، از عنصر اخلاقی جرم نیز تعبیر نموده اند .
در هر حال ، عنصر روانی جرم یکی از عناصر تشکیل دهنده جرم است که در نوع جرم ، مسئولیت کیفری مجرم و انواع مجازات تاثیر گذار می باشد . به طور کلی ، رفتار انسانی تنها زمانی قابل سرزنش است که با سوء نیت و قصد مجرمانه یا به دلیل خطای جزایی رخ داده باشد . هر چند میزان مجازات ، بر حسب اینکه رفتار با وجود قصد مجرمانه یا تقصیر جزایی ارتکاب یافته باشد ، متفاوت خواهد شد .
به عقیده حقوقدانان ، برای اینکه عنصر معنوی یا عنصر روانی جرم تحقق پیدا کند ، لازم است که دو عامل وجود داشته باشد : یکی اراده برای ارتکاب جرم و دیگری قصد مجرمانه یا خطای کیفری است که در این قسمت ، به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت .
اراده ارتکاب جرم به این معناست که شخص ، بخواهد رفتاری را که مجرمانه می باشد ، انجام دهد . مثل اینکه شخصی اراده نماید و تیری را به سمت دیگری هدف گرفته و آن را پرتاب نماید . باید به این نکته اشاره نمود که در همه جرایم ، اعم از جرایم عمدی و جرایم غیر عمدی ، اراده برای ارتکاب جرم وجود دارد و این اراده ، شرط لازم برای تحقق عنصر معنوی جرم و مجازات مرتکب خواهد شد .
به عنوان مثال ، حتی اگر شخصی بدون اینکه قصد داشته باشد تیر را به شخص خاصی شلیک کند ، باز هم از این جهت که وی تفنگی را در دست گرفته و ماشه را کشیده است ، برای ارتکاب جرم ، اراده داشته است و نمی توان گفت چون قصد کشتن دیگری را نداشته ، مسلوب الاراده یا فاقد اراده برای ارتکاب جرم بوده است .
البته گاهی ممکن است اراده فرد برای ارتکاب جرم ، مخدوش شود و چون اراده ای برای ارتکاب رفتار مجرمانه وجود نداشته است ، نمی توان شخص را مجرم تلقی کرده و حکم به مسئولیت کیفری وی داد . به عنوان مثال ، زمانی که شخصی در حالت خواب یا بیهوشی یا هیپنوتیزم یا مسائلی از این قبیل جرم مرتکب شده است ، مسئولیت کیفری وی بدلیل فقدان اراده و در نتیجه عنصر معنوی یا روانی برای جرم ، منتفی می باشد .
علاوه بر اراده ارتکاب جرم ، لازم است که قصد مرتکب یا خطای کیفری وی نیز محرز شود تا بتوان وجود رکن معنوی یا روانی را احراز کرد . با این توضیح که وجود عمد ، معمولا ناظر بر جرایم عمدی است ؛ اما برخی از جرایم ، به جرایم خطایی مشهور هستند که در خصوص آنها ، اثبات قصد مجرمانه لازم نیست و صرف خطای کیفری در کنار اراده ، عنصر روانی آنها را تکمیل می نماید .
بنابراین ، برای تحقق رکن یا عنصر معنوی و روانی در جرایم عمدی ، باید علاوه بر وجود اراده ، قصد مجرمانه برای ارتکاب فعل و قصد تحقق نتیجه نیز وجود داشته باشد . مثلا در جرمی همچون جرم قتل ، مرتکب باید قصد ارتکاب رفتار منجر به قتل و نیز قصد کشتن دیگری را داشته باشد تا عنصر معنوی جرم قتل تحقق یابد .
اما در ارتباط با عنصر روانی یا رکن روانی در جرایم خطایی و جرایم غیر عمد ، مرتکب ، فقط ارتکاب فعل یا عمل مجرمانه را قصد کرده است ولی نمی خواسته که نتیجه ای از آن بوجود آید ؛ به عنوان مثال ، شخصی در جنگل اقدام به تیراندازی کرده است و این تیر ، به دیگری اصابت نموده است . در عین حال که این شخص ، اراده برای تیر اندازی داشته است و قصد انجام تیر اندازی را داشته ، اما چون قصد نتیجه ( کشتن دیگری ) را نداشته است ، نمی توان وی را به جرم قتل عمدی قصاص نمود .
