آموزشی فرهنگ داستان‌نویسان،انواع شیوه‌های روایت تشریحی داستان‌نویسی

[اولدوز]

فرهنگ داستان‌نویسان، انواع شیوه‌های روایت تشریحی داستان‌نویسی

 

[اولدوز]

چندی‌ست درباره تعریف داستان، پیرنگ، زاویه‌دید، طرح، فرم، محتوا، کشمکش و … مطالعه می‌کنی و یکی دو دوره کلاس داستان‌نویسی شرکت کرده‌ای. به‌تازگی ایده‌ی نابی نیز در ذهنت لانه کرده، به خودت می‌گویی وقت آن رسیده که ایده را در ظرف دانشی که داری بریزی و یکی از بهترین داستان‌های تاریخ ادبیات ایران را خلق کنی.

دست به قلم می‌شوی و بالاخره با هر سختی‌ای که هست داستانت را می‌نویسی.

 

[اولدوز]

نقطه‌ی پایان را که می‌گذاری، لبخند رضایتی بر لبت می‌نشیند. پس از مدتی فاصله گرفتن از متن (به توصیه استادان) دوباره به آن برمی‌گردی و وقتی آن را می‌خوانی تازه متوجه شکاف عمیقی میان آنچه می‌خواسته‌ای بنویسی و آنچه نوشته‌ای می‌شوی، شاید نوعی قناسی و ناهماهنگی ساختاری.
به زیرورو کردن داستان، تحریف ایده، امتحان زاویه‌ی دیدی دیگر، حذف بخشی از داستان یا اضافه کردن بخشی دیگر به آن، تغییر شروع و پایان داستان می‌اندیشی.

 

[اولدوز]

تعدادی نمونه درخشان را مطالعه و داستانت را با آن‌ها مقایسه می‌کنی و این سوال در سراسر ذهنت می‌پیچد که ایراد کار کجاست؟

شاید پاسخ سوالت این باشد: شیوه‌ی روایت، که به زعم جمال میرصادقی، اگر داستان‌نویسی شیوه‌ی روایت درست داستانش را از آغاز بداند، بی‌تردید نیمی از راه موفقیت خود را پیموده است.

 

[اولدوز]

کتاب «فرهنگ داستان‌نویسان» که به شیوه‌های روایت تشریحی داستان‌نویسی می‌پردازد، حاصل تجربه‌ی شصت‌سال عمر داستان‌نویسی جمال میرصادقی است.

اجازه دهید پیش از پرداختن به کتاب و پیشنهاد روش‌هایی برای مطالعه‌ی موثر آن، ابتدا به مفهوم عبارت «شیوۀ روایت» از زبان خود نویسنده در کتاب بپردازیم.

 

[اولدوز]

شیوه
شیوه، اصطلاحی است که در سال‌های ۱۹۳۰ در نقد ادبی متداول شد و دو مفهوم را در بردارد:

۱٫ نگرش و شیوه‌ی برخورد نویسنده نسبت به چگونگی معنا، درونمایه، موضوع، عناصر دیگر داستان و نوع اثر خود.

۲٫ ویژگی‌های فنی و تکنیکی و اسلوبی که نویسنده در ارائه‌ی ساختار اثر خود به کار می‌گیرد.

 

[اولدوز]

روایت
روایت در لغت به‌معنای نقل کردن یا حدیث یا سخن گفتن از کسی و چیزی یا داستان‌گویی آمده است. به تعریفی دیگر، روایت عبارت است از نقل چند حادثه، وضعیت و موقعیت که به لحاظ منطقی به هم ارتباط داشته باشند و در زمان اتفاق بیفتند و از طریق درونمایه‌ای ثابت، به صورت یک کل تشکل یابند.

«روایت» یکی از بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین عناصر داستان‌نویسی است. عناصر دیگر داستان مثل صدا، لحن، زاویه دید، فضا و رنگ از نظر فنی وابسته به شیوه روایت هستند. حتی ویژگی سبک نویسنده نیز نوع شیوه‌ی روایت او را در آثارش نشان می‌دهد. مثلاً نویسندگانی چون همینگوی که ساده‌نویسی را ترجیح می‌دهند، روایت را شفاف و با کم‌ترین حاشیه ارائه می‌دهند. در مقابل نویسندگانی مثل جیمز جویس که پیچیده و دشوارنویسی را می‌پسندند، به آرایشگری و پیرایشگری روایت می‌پردازند.

دو شکل اساسی روایت، بازگویی و بازنمایی است؛ یعنی گفتن و نشان دادن. بله، درست است، قانون بزرگ داستان‌نویسی «نگو، نشان بده» نیز ریشه در همین شیوه‌ی روایت دارد.

گویی شیوۀ روایت، نخ تسبیح داستان‌نویسی است

 

[اولدوز]

فرهنگ داستان‌نویسان
شاید برای شما هم مثل من، این سوال پیش بیاید که چرا «فرهنگ داستان‌نویسان»؟

میرصادقی علت این نام‌گذاری را چنین بیان می‌کند:

«شیوه‌های روایت در داستان‌نویسی، در قلب هنر داستان‌نویسی قرار نمی‌گیرد، اما در جایی بسیار نزدیک به قلب آن است و می‌تواند به عناصر دیگر داستان تعالی و کمال بدهد. روایت، خونی است که به ایده و معنای داستان غذا می‌رساند و امکانات، درستی و صحت بیان حقیقی و مجازی، قوه‌ی تخیّل، گرد آمدن تناوبی جمله‌ها، ضرب‌آهنگ پنهان و آشکار نثر و موسیقی آن را فراهم می‌آورد. در واقع، در حکم فرهنگی است برای داستان‌نویسان.

از این نظر شیوه‌ی روایت راه‌بردی بنیادی است برای نویسندگان تا از انواع گوناگون داستان شناخت پیدا کنند، زیرا هر نوع داستان، شیوه‌ی روایت خاص خود را می‌طلبد و غفلت از این مهم، موجب ناکامی و شکست نویسنده می‌شود.»

 

[اولدوز]

و این داستان هر نوع داستان اعم از انواع داستان‌های مدرن، داستان کوتاه، ناولت، رمان و شاخه‌هایشان را شامل می‌شود. در انواع داستان، شیوه‌ی روایت حرف اول و آخر را می‌زند.



حال که به مفهوم شیوه‌ی روایت و اهمیت آن پی بردیم، می‎رویم سراغ کتاب.

میرصادقی پس از مقدمه‌‌‌‌ای مختصر و مفید (که چکیده‌اش را در بالا مطالعه کردید) می‌رود سر اصل مطلب.
او در فرهنگ داستان‌نویسان به بیش از ۵۰ نوع شیوۀ روایت پرداخته. به این صورت که برای هر شیوه ابتدا توضیح مختصری ارائه کرده، و سپس یک نمونه داستانی را که با آن شیوه نوشته شده به عنوان مثال آورده است. در میان توضیحات، نام نمونه‎های دیگر نیز به چشم می‌خورد که فرصتی برای مطالعه‌ی بیشتر را فراهم می‌کند.

 

[اولدوز]

تعدادی از این شیوه‌ها:
شیوۀ آشنایی‌زدایی

شیوۀ بازگشت به گذشته

شیوۀ پروستی

شیوۀ پیرنگ باز

شیوۀ جویسی

شیوۀ خُردگرایی

شیوۀ داستان برشی

شیوۀ راشومونی

شیوۀ ضد داستان

شیوۀ ضمنی

شیوۀ گروتسک

شیوۀ گوتیک

شیوۀ نقیضه‌وار

شیوه‌های روایت زاویه‌دیدی
و … .
در ادامه به سه شیوۀ روایت آشنایی‌زدایی، داستان برشی و خُردگرایی اشاره می‌کنیم: