آموزشی قالب ترکیب بند

[BALLERINA]

قالب ترکیب بند
ترکیب بند از لحاظ ساختار شعری مانند ترجیع بند بوده و تنها تفاوت آن این است که بیت تکرار شده در بین قطعه‌های شعر یکسان نیستند. موضوع ترکیب‌بند مواردی از قبیل مدح، وصف، رثا، عشق و عرفان را دربر می‌گیرد.

 

[BALLERINA]

نمونه قالب ترکیب بند.

معروف‌ترین ترکیب‌بند‌های فارسی از محتشم کاشانی و جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی و محشی بافقی است.

 

[BALLERINA]

قالب ترکیب بند
در این قالب شعر، شاعر در ابدا چند بیت با یک وزن و قافیه گفته و بعد از آن یک بیت می گوید که قافیه آن با قافیه بیت های قبلی متفاوت است اما باید با آنها هم وزن باشد. بعد از آن شاعر چند بیت دیگر هم وزن با بیت های قبلی گفته به طوری که قافیه آن با بیت های قبل یکسان نباشد

 

[BALLERINA]

ترکیب‌بند مجموعهٔ چند غزل یا قصیده بر یک وزن که هر کدام قافیهٔ مخصوص به خود را دارد و بیت‌های متفاوتی در بین هر غزل، عامل اتصال غزل‌ها با یکدیگر است. تفاوت اساسی ترکیب‌بند و ترجیع‌بند در این است که در ترجیع‌بند، بیت ترجیع همهٔ قسمت‌ها یکسان است، ولی در ترکیب‌بند، بیت ترکیب متفاوت و قافیه‌ای هر بار به‌گونه‌ای دیگر دارد. معروف‌ترین ترکیب‌بندهای فارسی از محتشم کاشانی (واقعهٔ کربلا) و جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی (در نعت پیامبر اسلام) و وحشی بافقی (شرح پریشانی) است. موضوع ترکیب‌بند مواردی از قبیل مدح، وصف، رثا، عشق، و عرفان را دربر می‌گیرد. بلندترین ترکیب بند زبان فارسی از فدایی مازندرانی در شرح واقعه کربلا در ۴۰۰۰ بیت سروده شده‌است.

 

[BALLERINA]

چون در این نوع شعر، بندهای مختلف با هم ترکیب شده است، آن را ترکیب بند نامیده اند. ترکیب بند از قالب هایی است که به ندرت و بنا به ضرورت، توجه شاعران معاصر را در خدمت مضامین وصفی، عاشقانه و روایی به خود جلب کرد.

 

[BALLERINA]

نمونه اشعار ترکیب بند


تو مپندار که مهر از دل محزون نرود

آتش عشق به جان افتد و بیرون نرود

وین محبت به صد افسانه و افسون نرود

چه گمان غلط است این! برود چون نرود؟

چند ک.س از تو و یاران تو آزرده شود

دوزخ از سردی این طایفه افسرده شود



ای پسر، چند به کام دگرانت بینم؟

سرخوش و مسـ*ـت ز جام دگرانت بینم

مایه عیش مدام دگرانت بینم

ساقی مجلس عام دگرانت بینم

تو چه دانی که شدی یار چه بی باکی چند؟

چه هوسها که ندارند هوسناکی چند



یار این طایفه ی خانه برانداز مباش

از تو حیف است، به این طایفه دمساز مباش

می‌شوی شهره به این فرقه هم‌آواز مباش

غافل از لعب حریفان دغاباز مباش

به که مشغول به این شغل نسازی خود را

این نه کاری‌ست مبادا که ببازی خود را



در کمین تو بسی عیب شماران هستند

سی*ن*ه پردرد ز تو کینه گذاران هستند

داغ بر سی*ن*ه ز تو سی*ن*ه فکاران هستند

غرض اینَست که در قصد تو یاران هستند

باش مردانه که ناگاه قَفایی نخوری

واقف کشتی خود باش که پایی نخوری



گر چه از خاطر وحشی هوس روی تو رفت

وز دلش آرزوی قامت دلجوی تو رفت

شد دل‌آزرده و آزرده دل از کوی تو رفت

با دل پر گله از ناخوشی خوی تو رفت

حاش لله که وفای تو فراموش کند

سخن مصلحت‌آمیز کسان گوش کند