هنر قالی بافی

[Mahi.otred]

قالی چیست؟​

قالی که با نام‌های دیگر مثل قالین، فرش و… هم نام برده می‌شود یک نوع پوشش برای کف زمین است که از الیاف پنبه، پشم و یا نخ و ابریشم بافته می‌شود. امروزه قالی‌ها به خاطر نقش‌های لطیف و زیبایی که داشتند به عنوان یک وسیله‌ی تزئینی هم کاربرد دارند.

 

[Mahi.otred]

تاریخچه‌ای از قالی و هنر قالی بافی​

• با توجه به کشفیات و آثار به جا مانده، گفته شده است که هنر‌هایی مثل سبد بافی، نمد بافی، زیلو بافی، جاجیم بافی و گلیم بافی مقدمه‌ای بر ظهور هنر قالی بافی بوده است. باستان شناسان و محققان در ابتدا مهد فرش بافی را مصر معرفی کردند، ولی در سال ۱۹۴۹ با پیدایش اولین فرش‌ها به نام پازیریک در کوه‌های سیبری که توسط پروفسور رودنکو کشف شد، مهد قالی بافی را از سواحل رود نیل و دجله و فرات، به آسیای مرکزی تغییر مکان داد و ثابت کرد که مهد هنر فرش بافی در ایران بوده‌است.

 

[Mahi.otred]

• برخی معتقدند که اولین بار چادرنشینان برای کف خاکی چادرهایشان چیزی شبیه فرش را اختراع کردند که می‌توان گلیم و قالیچه‌های پشمی را خاص آن دوران دانست.
• برخی مطالعات بیان می‌کند که ممکن است فرش توسط مصری‌ها یا چینی‌ها اختراع شده باشد.
• به دنبال جستجو‌های باستان شناسان روسی رودنکو و گربازنوف و در دره‌ی پازیریک کشف کردند که در پنج قرن قبل از میلاد هنر قالی بافی به اوج خود رسید و به فرش‌های گره دار معروف شدند.
• اولین سند موجود در رابطه با وجود فرش در بین سال‌های ۲۴۴ تا ۶۴۱ بعد از میلاد، در دست‌نوشته‌های چینی‌ها، مربوط به سلسله‌ی ساسانیان است.

 

[Mahi.otred]

قالی بافی در دوره‌ی تیموریان​

به دلیل علاقه‌ی شاهرخ به این حرفه، صنعت قالی بافی توانست در دوره تیموریان پیشرفت زیادی کند. همچنین اوزون حسن، مؤسس سلسلهٔ آق قیلونون‌ها به این هنر توجه خاصی داشته‌است.

 

[Mahi.otred]

قالی در دوران صفویه​

با توجه به آثار بر جای مانده از دوران صفویه به جرات می‌توان گفت که اوج هنر ایران، هنر‌هایی مثل کاشیکاری، قالی‌بافی منقش کاری در این دوران بوده است. به عنوان نمونه شاه طهماسب که از علاقمندان به هنر و از طراحان فرش زمان خود بود، هنرمندان بزرگ را در تبریز به دور هم جمع کرد و به آن‌ها در هنرشان کمک قابل توجهی کرد تا به اوج برسند. در این دوران شاه عباس در اصفهان کارگاهی را برای تولید فرش‌های نفیس ایجاد کرد و اصفهان را به یکی از مراکز عمده قالیبافی تبدیل کرد. پس از آن دستور داد که کارگاه‌هایی در مشهد، کاشان، شیروان، قره باغ، استر آباد، و گیلان دایر گردد و فرش‌های نفیسی همچون فرش اردبیل، چلسی و فرش‌های زیبای دیگری زینت بخش موزه‌های دنیا گردید.

 

[Mahi.otred]

آشنایی با هنر قالی بافی و نحوه بافت فرش​

قالی بافی هم مانند دیگر هنر‌ها در هر منطقه و قومی شیوه‌ی خاص خود را دارد و همین امر موجب تفاوت در بافت و کیفیت آن‌ها می‌شود. چیزی که باعث تفاوت در نوع بافت فرش می‌شود، تفاوت در نوع گره‌هاست که در ادامه یک دستور العمل کلی از قالی بافی و انواع گره‌ها را ارائه خواهیم داد.

 

[Mahi.otred]

مواد اولیه‌ی مورد نیاز برای قالی بافی​

• پشم
• ابریشم
• پنبه
• نخ چله (نخ چله در سه نوع پنبه‌ای، ابریشمی، پشمی وجود دارد)؛ چله تار‌های تشکیل دهنده قالی یا فرش است که هر نخ پود از زیر آن به صورت یکی در میان عبور می‌کند تا نقش فرش را رقم بزند.

 

[Mahi.otred]

ابزار‌های مورد نیاز برای قالی بافی​

• دار قالی: چهارچوبی که قالی روی آن بسته می‌شود و ابعاد آن بستگی به متراژ فرش دارد و در دو نوع دار افقی و دار عمودی وجود دارد.
• نقشه قالی: نقشه‌ی قالی همان طرحی است که قالی را از روی آن می‌بافند. نقشه‌ها با توجه به طرحشان دارای نام‌های مختلفی هستند که برخی از آن‌ها عبارتند از: نقش حوضی، نقش گل هشت پر، نقش خراسانی، نقشه بوته سه گل.
• قلاب
• دفه: به آن دفتین هم می‌گویند و وسیله‌ای فلزی و بسیار سنگین است و برای کوبیدن گره‌های فرش استفاده می‌شود.

 

[Mahi.otred]

• کوجی: به میله کمکی پایه دار قالی گفته می‌شود و تا تمام شدن فرش روی دار باقی می‌ماند و بعد از بریدن چله برای درآوردن فرش آن را هم از کنار دار بر می‌دارند. قطر این میله بین چهار تا شش میلی متر است.
• شانه
• قیچی: قیچی هم یکی از ملزومات قالیبافی است. قیچی قالیبافی با قیچی‌های دیگر از نظر شکل و شمایل کمی متفاوت است. دسته این قیچی‌ها با محل برش آن فاصله دارد. دلیل این فاصله سهولت در بریدن پرز‌های اضافی فرش است.
• کاردک: کاردک یا کثر برای بریدن سر خامه‌های اضافی بعد از گره زدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

[Mahi.otred]

انواع گره‌ها در قالی بافی​

در یک قالی هرچه تعداد گره‌ها بیشتر و فرش پر‌تر باشد آن فرش از کیفیت بهتری برخوردار است. پس تعداد و تراکم گره‌ها و ظرافتشان خوب یا بد بودن و کیفیت فرش را می‌رساند. انواع گره‌ها در هنر قالی بافی عبارتند از: