آموزشی قواعد نگارشی که بسیار در نوشته‌ها مهم است.

[STARLET]

«اختصاصی بخش ادبیات انجمن رمان بوک»

قواعد نگارشی چیست؟

برای چه استفاده می‌شود؟ ​

 

[FROSTBITE]

۱. قواعد نگارشی چیست؟ ​

قواعد نگارشی مجموعه‌ای از اصول و قانون‌هاست که نویسنده را راهنمایی می‌کند تا متن خود را درست، خوانا و قابل‌فهم بنویسد.
وقتی کسی قواعد نگارش را بلد باشد، نوشته‌هایش از نظر ظاهری زیباتر، از نظر معنا دقیق‌تر، و از نظر تأثیرگذاری قوی‌تر خواهد بود.
این قواعد شامل همه‌چیز می‌شود: از استفاده‌ی درست فاصله و نیم‌فاصله گرفته تا کاربرد علائم نگارشی، درست‌نویسی کلمات، ساخت جمله‌های صحیح، و حتی چیدمان متن در قالب پاراگراف. به بیان ساده، قواعد نگارشی همان نظم و قانون پشت نوشتن است؛ همان چیزی که نوشته را از آشفتگی بیرون می‌آورد و آن را به یک متن استاندارد و جذاب تبدیل می‌کند.

 

[FROSTBITE]

۲. قواعد نگارشی برای چه استفاده می‌شود؟ ​

قواعد نگارشی در اصل برای انتقال بهتر پیام به کار می‌رود. وقتی ما چیزی می‌نویسیم، هدف اصلی‌مان این است که خواننده دقیقاً همان چیزی را بفهمد که ما در ذهن داریم. اگر متن بی‌قاعده باشد، ممکن است خواننده دچار سوءتفاهم شود یا حتی از ادامه‌ی خواندن منصرف شود.
به‌عنوان مثال، تصور کن کسی یک نامه‌ی رسمی بدون نقطه و ویرگول بنویسد؛ خواننده باید چند بار متن را بخواند تا متوجه شود جمله کجا تمام شده و کجا شروع شده است. علاوه بر این، قواعد نگارش باعث می‌شود متن ما حرفه‌ای‌تر و معتبرتر به نظر برسد؛ چه در نوشتن مقاله علمی، چه در نوشتن داستان، و چه حتی در یک پیام ساده. در واقع، قواعد نگارشی همان ابزاری هستند که به کلمات جان می‌دهند و مسیر ارتباطی بین نویسنده و مخاطب را روشن و بی‌دغدغه می‌کنند.

 

[FROSTBITE]

فهرست کامل آموزش قواعد نگارشی​

• بخش اول: مبانی نگارش

1. اهمیت نگارش درست و کاربرد آن
2. تفاوت نوشتار رسمی و غیررسمی
3. نقش خوانایی و زیبایی متن

• بخش دوم: خط و فاصله‌گذاری

4. فاصله‌ی کامل (بین کلمات)
5. نیم‌فاصله (در افعال و کلمات مرکب)
6. خط تیره (-) و کاربرد آن
7. شیوه درست نوشتن پیشوند و پسوندها (بی‌، نا‌، ها، تر، ترین)

• بخش سوم: علائم نگارشی

8. نقطه (.)
9. ویرگول (،)
10. نقطه‌ویرگول (؛)
11. دونقطه (:)
12. علامت پرسش (؟)
13. علامت تعجب (!)
14. گیومه (« »)
15. پرانتز ( )
16. خط فاصله (—) در نقل قول و توضیح
17. سه‌نقطه (…)

• بخش چهارم: قواعد کلمه‌نویسی

18. نوشتن درست «ی» و «ه» (خانه‌ی من / نامه‌ها)
19. نوشتن درست افعال (می‌روم، نمی‌توانم)
20. جمع بستن کلمات (کتاب‌ها، بچه‌ها)
21. املای صحیح واژه‌های پرکاربرد (غلط‌های رایج)
22. ترکیب‌های عربی و فارسی (مثلاً: مؤثر، مسئول، کارمندها)

• بخش پنجم: جمله‌سازی

23. ساختار جمله (فاعل + مفعول + فعل)
24. تطابق فعل با فاعل (من رفتم / او رفت)
25. پرهیز از جمله‌های خیلی بلند یا خیلی کوتاه
26. استفاده درست از قید و صفت
27. جایگاه درست فعل در جمله فارسی

• بخش ششم: پاراگراف‌نویسی

28. مفهوم پاراگراف و کاربرد آن
29. شروع پاراگراف با ایده‌ی تازه
30. پیوستگی جمله‌ها در پاراگراف
31. جمع‌بندی در پایان پاراگراف

• بخش هفتم: سبک و زیبایی نوشتار

32. هماهنگی لحن (رسمی یا محاوره‌ای)
33. پرهیز از تکرار بی‌مورد
34. ساده‌نویسی و روان‌نویسی
35. استفاده از واژه‌های فارسی به‌جای معادل بیگانه (وقتی ممکنه)
36. ایجاز (کوتاه‌نویسی به‌جای طولانی‌نویسی)

• بخش هشتم: تمرین و کاربرد

37. اصلاح متن‌های پر از غلط نگارشی
38. بازنویسی متن‌های ساده با رعایت قواعد
39. مقایسه متن درست و غلط
40. تمرین تولید متن رسمی و غیررسمی

 

[FROSTBITE]

۱. اهمیت نگارش درست

نگارش درست فقط به معنای قشنگ نوشتن نیست؛ بلکه به معنای انتقال درست اندیشه‌ها و احساسات است. وقتی ما چیزی را می‌نویسیم، می‌خواهیم مخاطب دقیقاً همان چیزی را دریافت کند که در ذهن ماست. حالا اگر قواعد رعایت نشود، ممکن است پیام ناقص، غلط یا حتی برعکس فهمیده شود. به همین دلیل، نگارش درست یک مهارت حیاتی برای همه‌ی انسان‌هاست؛ چه دانشجو باشد، چه معلم، چه نویسنده، چه کارمند و حتی کسی که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند. کسی که درست می‌نویسد، شانس بیشتری دارد که جدی گرفته شود و حرفش ارزشمندتر به نظر برسد. به همین دلیل می‌توان گفت نگارش درست یک سرمایه‌ی شخصی است که در همه‌جا همراه انسان خواهد بود.

 

[FROSTBITE]

2. تفاوت نوشتار رسمی و غیررسمی

نوشتن همیشه یکسان نیست. ما در شرایط مختلف، سبک نوشتار متفاوتی انتخاب می‌کنیم. مثلاً وقتی به یک دوست صمیمی پیام می‌دهیم، راحت و ساده می‌نویسیم: «سلام، خوبی؟ امروز کجا می‌ری؟» این نوع نوشتار محاوره‌ای یا غیررسمی است. اما وقتی نامه‌ای برای دانشگاه یا اداره می‌نویسیم، باید جدی‌تر و دقیق‌تر باشیم: «با سلام و احترام، بدین‌وسیله درخواست خود را جهت ثبت‌نام اعلام می‌نمایم.» این سبک رسمی است. قواعد نگارشی به ما کمک می‌کند که مرز بین رسمی و غیررسمی بودن نوشته‌ها را بشناسیم و بتوانیم بسته به موقعیت، بهترین سبک نوشتن را انتخاب کنیم. اگر این تفاوت را ندانیم، ممکن است جایی که باید جدی باشیم، بیش‌ازحد ساده بنویسیم و برعکس.

 

[FROSTBITE]

3. نقش خوانایی و زیبایی متن

یک متن خوب فقط پر از اطلاعات نیست؛ بلکه باید خواندنی هم باشد.
وقتی نوشته‌ای مرتب، با فاصله‌گذاری درست و علائم دقیق باشد، چشم راحت‌تر آن را دنبال می‌کند و ذهن هم بهتر معنا را می‌گیرد. درست مثل یک اتاق مرتب: هر چیزی سر جایش است و آدم راحت می‌تواند تمرکز کند.
اما اگر متن بی‌نظم و شلوغ باشد، حتی اگر حرف‌های ارزشمند در آن باشد، خواننده خسته می‌شود و وسط راه رهایش می‌کند. اینجاست که زیبایی متن اهمیت پیدا می‌کند. زیبایی در نگارش یعنی هماهنگی کلمات، نظم علائم و روان بودن جمله‌ها. به این ترتیب، قواعد نگارشی نه‌تنها متن را درست می‌کند، بلکه آن را خوش‌خوان و دلپذیر هم می‌سازد.

 

[FROSTBITE]

بخش دوم: خط و فاصله‌گذاری

۴. فاصله‌ی کامل (بین کلمات)

فاصله‌گذاری درست، یکی از پایه‌های مهم نگارش است. وقتی دو کلمه جدا از هم هستند باید بین آن‌ها یک فاصله کامل قرار بگیرد.
به‌طور مثال، جمله‌ی «کتاب خوب است» اگر بدون فاصله نوشته شود به شکل «کتابخوبست» درمی‌آید که نه‌تنها خوانایی ندارد، بلکه ممکن است معنا را هم تغییر دهد یا باعث خستگی چشم خواننده شود.
فاصله‌ی درست کمک می‌کند تا ذهن خواننده هر کلمه را جداگانه دریافت کرده و سپس جمله را به صورت یک واحد کامل معنا کند. یکی از اشتباه‌های رایج، چسباندن کلمات در پیام‌های غیررسمی یا شبکه‌های اجتماعی است؛ این کار در نگارش رسمی و استاندارد پذیرفته نیست. پس همیشه باید توجه داشت که بین هر دو کلمه مستقل، فاصله‌ی کامل قرار داده شود.

 

[FROSTBITE]

۵. نیم‌فاصله (در افعال و کلمات مرکب)

نیم‌فاصله، نشانه‌ای است که کمک می‌کند اجزای یک کلمه مرکب یا یک فعل پیوسته کنار هم بیایند، بدون این‌که مثل دو کلمه جدا دیده شوند. به‌طور مثال، فعل «می‌روم» اگر بدون نیم‌فاصله نوشته شود و به شکل «میروم» دربیاید، هم نادرست است و هم از نظر خوانایی ضعیف می‌شود. نمونه‌ی دیگر، کلمه‌های جمع مثل «خانه‌ها» است؛ اگر بنویسیم «خانه ها»، کلمه به‌هم‌ریخته و غیرحرفه‌ای به نظر می‌رسد. نیم‌فاصله بیشتر در جاهایی به کار می‌رود که پیشوند یا پسوند داریم (مثل: بی‌خبر، کتاب‌ها) یا فعل‌های پیشوندی (می‌روم، نمی‌خواهم). اهمیت نیم‌فاصله در این است که باعث می‌شود نوشته هم از نظر ظاهری زیباتر باشد و هم از نظر علمی مطابق با استاندارد زبان فارسی.

 

[FROSTBITE]

6. خط تیره (-) و کاربرد آن

خط تیره یا همان «-» ابزاری است برای جدا کردن اجزای متن در موقعیت‌های خاص. مثلاً وقتی می‌خواهیم ترکیب‌های طولانی یا توضیحی را بنویسیم، از خط تیره کمک می‌گیریم: «دانشجو - به‌خصوص دانشجوی سال اول - نیاز به راهنمایی دارد.» خط تیره همچنین در برخی ترکیب‌های خاص مثل «تهران-اصفهان» (برای مسیر یا ارتباط دو شهر) کاربرد دارد. نباید خط تیره را با خط فاصله‌ی معمولی (فاصله کامل) یا با نیم‌فاصله اشتباه گرفت.
نکته مهم این است که استفاده‌ی بیش‌ازحد از خط تیره متن را شلوغ می‌کند، پس باید فقط در جاهایی که نیاز به تأکید یا توضیح داریم به کار رود. در متون رسمی، استفاده درست و به‌جا از خط تیره نشانه‌ی تسلط نویسنده بر قواعد نگارش است.