مردم شناسی ایران قوم لک

[عرشیا]

لَک نام یکی از اقوام ایرانی است که محل سکونت آنان در مناطق غربی ایران و اکثراً در استان های کرمانشاه، لرستان، ایلام و همدان‌ می‌باشد. زبان مادری آن‌ها لکی، مذهب اکثریت آن‌ها شیعه دوازده امامی و برخی نیز پیرو آیین یارسان یا اهل حق هستند.لک در فارسی به معنی صد هزار بوده و احتمال می‌رود نام گذاری لک‌ها به خاطر جمعیت خانوار آن‌ها بوده‌است. این جمعیت اتحادیه‌ای از قبایل کوچ‌رو بوده‌است. همچنین موارد مشابه دیگری در جهان با این اسم موجود می‌باشد، از جمله: لک واحد پول جمهوری آلبانی، لک در هند به عنوان یکای عددی صد هزار، قوم لک یا لاک در جمهوری داغستان.

 

[عرشیا]

تاریخ

برخی از طوایف لک در اوایل حکومت صفویه بعد از قتل شاهوردی خان آخرین اتابک لرستان به دستور شاه عباس از نواحی ماهیدشت برای حمایت از والی جدید که به دستور شاه عباس گماشته شد بود به شمال لرستان وارد شدند. مهمترین ایلات لک ایران عبارتند از:گراوند، ایتیوند، آدینه وند، ایل یوسفوند، کلیوند، جلیلوند، حسنوند، آزادبخت، ترکاشوند، کاوشوند (کاوه شاهوند) و زردلان، جلالوند، قیاسوند، طایفه مستقل عثمانوند، بخش شاهیوند، طایفه خواجه‌وند، ایل مافی، ایل باجلان، بالاوند و ایل بیرانوند که در نواحی ایلام و کرمانشاه و لرستان مأوا داشته‌اند.

 

[عرشیا]

زبان

زبان قوم لک یعنی زبان لکی با دستورزبان
و ادبیاتی قوی که دارای حدود سی هزار لغت است (در حالی که زبان کردی دارای 28 هزار لغت است) ، بازمانده زبان های اصیل اوستایی و
پهلوی است که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی این مناطق، کمتر دچار تغییر و تحول شده است.
پروفسور رودیگر اشمیت در کتاب راهنمای زبان‌های ایرانی لکی رو یک زبان کردی معرفی می‌کند. ویلیام فرالی لکی را شاخه‌ای از زبان لری‌ می‌داند. بیشتر زبانشناسان لکی را در شاخه گویش‌های جنوبی کردی طبقه‌بندی می‌کنند، اتنولوگ آن را یک زیرشاخه چهارم کردی طبقه‌بندی می‌کند. بعد از تحقیقات اسکار مان و کارل هادانک همهٔ زبان شناسان و برخی از دانشمندان دیگر زبان لکی را درشاخهٔ شمال غربی زبان‌های ایرانی قرار دادند، اما به تازگی برخی از زبانشناسان بر اساس یک رویکرد علمی جدید که آغاز کرده‌اند به‌طور کلی در مورد این شیوهٔ طبقه بندی شک دارند.

اسکار مان معتقد بود لکی تفاوت‌هایی با سایر گویش‌های کردی دارد، اما از لری نیز جدا است بنابراین در دسته‌بندی وی لکی به عنوان یک دسته جدا از گویش‌های جنوبی زبان کردی دسته‌بندی شده‌است. محمد دبیرمقدم در کتاب رده‌شناسی زبان‌های ایرانی لکی را به عنوان زبانی مستقل طبقه‌بندی کرده‌است. وی در این پژوهش بر لهجه دلفان و کوهدشت متمرکز بوده‌است. زبان لکی به درخواست لرستان به عنوان یک زبان مستقل ایرانی در مرداد ماه ۱۳۹۶ ثبت ملی شد.

 

[عرشیا]

موسیقی
پس از زبان، موسیقی برجسته‌ترین ویژگی هویت قوم لک است. نغمه‌ها، آواها و آوازهای باقیمانده از موسیقی لکی بیانگر اصالت، ریشه‌دار بودن و خاص بودن آن است.

موسیقی لک‌ها از حیث محتوایی شدیداً تحت تاثیر محیط طبیعی، نوع معیشت و آداب و سنن است. در چندین دهه گذشته که این منطقه بیشتر روستایی و کوچ‌نشین بوده‌اند در انجام فعالیت‌های
روزمره و مراسمی چون عروسی و عزا، موسیقی نقش فعالی داشته است. گفتنی است از سازهای رایج در این منطقه سرنا، دهل، نی و تنبور را می‌توان نام برد .

و همچنین هوره و مور و بئت (با کسره در حرف ب) ( که نام دیگر آن گات یعنی آواز و سرودی که دسته جمعی خوانده شود) از مهمترین
سبک های موسیقیایی لک ها می باشد که "مور" در هنگام غم و اندوه و هوره برای زمان شادی که تک نفره و نهایتاً دو نفره هستند ولی بئت چند نفره است که بطوره همزمان می خوانند.

 

[عرشیا]

موسیقی
پس از زبان، موسیقی برجسته‌ترین ویژگی هویت قوم لک است. نغمه‌ها، آواها و آوازهای باقیمانده از موسیقی لکی بیانگر اصالت، ریشه‌دار بودن و خاص بودن آن است.

موسیقی لک‌ها از حیث محتوایی شدیداً تحت تاثیر محیط طبیعی، نوع معیشت و آداب و سنن است. در چندین دهه گذشته که این منطقه بیشتر روستایی و کوچ‌نشین بوده‌اند در انجام فعالیت‌های
روزمره و مراسمی چون عروسی و عزا، موسیقی نقش فعالی داشته است. گفتنی است از سازهای رایج در این منطقه سرنا، دهل، نی و تنبور را می‌توان نام برد .

و همچنین هوره و مور و بئت (با کسره در حرف ب) ( که نام دیگر آن گات یعنی آواز و سرودی که دسته جمعی خوانده شود) از مهمترین
سبک های موسیقیایی لک ها می باشد که "مور" در هنگام غم و اندوه و هوره برای زمان شادی که تک نفره و نهایتاً دو نفره هستند ولی بئت چند نفره است که بطوره همزمان می خوانند.

به گواه خیلی ها که متواتر است چنگیزخان مغول عده ای از لک ها را برای مراسمات غم و اندوه خودشان برای خواندن "مور" به همراه خود به مغولستان برد.

 

[عرشیا]

پوشش مردمان لک

لباس لکی لباس سنتی لکی برگرفته از فرهنگ، دین و… مردمان لک در گذشته و حال است؛ و از نماد‌های مهم مردم لک می‌باشد. کاربرد این پوشاک در بین مردم لک به قدری فراگیر بوده‌است که اشعاری هم به این مضمون سروده‌اند. این لباس بر حسب شغل و فصل‌های سال و سن افراد دچار دگرگونی می‌شود.
لک‌ها در مناطق غربی و شمالی استان لرستان، شرق استان کرمانشاه، جنوب شرقی استان ایلام و جنوب و شرق استان همدان وهمچنین بخش‌هایی از عراق ساکن هستند. لغتنامه دهخدا لک‌ها را ساکن کرمانشاه، همدان، اصفهان و کردستان معرفی می‌کند.

دانشنامه ایرانیکا در مقاله عشایر ایران سکونتگاه لک‌ها را عراق عجم در مناطق کوهستانی غرب و جنوب غرب ایران معرفی می‌کند. ایرانیکا در ادامه منطقه بخش طرهان، شهرستان کوهدشت، بخش‌هایی از شهرستان خرم‌آباد و مناطق بین رودخانه کشکان و سیمره را به عنوان سکونتگاه مردم لک معرفی می‌کند.

دانشنامه جهان اسلام در توصیف سکونتگاه مردم لک شهرستان دلفان، شهرستان سلسله بخش طرهان، منطقه بالاگریوه، شهرستان خرم‌آباد و به‌طور کلی غرب و شمال غربی استان لرستان را سکونتگاه مردم لک معرفی می‌کند.

سازمان امور عشایری ایران سرزمین محل سکونت مردم لک را اینگونه توصیف می‌کند: ایلات و طوایف لک در شمال و شمال غربی لرستان سکونت دارند و سرزمین لک نشین به صورت خط منحنی در دره‌های رودخانه سیمره میان بروجرد، نهاوند، خرم‌آباد، کرمانشاه و ایلام قرار گرفته‌است. در تاریخ‌های گذشتگان از جمله تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی از شانزده ولایت به عنوان کردستان یاد شده‌است. حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری نخستین کسی بود که اسم کردستان و شانزده ولایت آن را آورده‌است: کردستان و آن شانزده ولایت است و حدودش به ولایات عرب و خوزستان و عراق عجم و آذربایجان و دیاربکر پیوسته‌است. آلانی، الیشتر، بهار، خفتیان، دربند، تاج خاتون، دربند رنگی، دزبیل، دینور، سلطان آباد، چمچمال، شهر زور، کرمانشاه (قرمیسین) هرسین، وسطام

 

[عرشیا]

برخی از صنایع دستی مردم لک

سیاه چادر بافی عشایر:سیاه‌چادر که در زبان لکی، «داووار» یا «سێاه ماڵ» گفته می‌شود و قدمت آن به هزاره‌های قبل از میلاد بر می‌گردد. سیاه چادر نوعی چادر است که از موی بز سیاه و توسط زنان عشایر بافته می‌شود. عشایر در کوچ‌های ییلاق و قشلاق برای اقامت خود معمولاً در زیر این سیاه چادر‌ها زندگی و استراحت می‌کنند.

گلیم بافی: از جمله معروف‌ترین مناطق گلیم‌بافی شهرستان هرسین است که گلیم‌های آن شهرت فراوانی دارد. گلیم دست بافته‌ای ساده است از (تار پنبه یا پشم) و پود (پشم) که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار افراشته بافته شده که هر منطقه طرح مختص به خود را داراست و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشته‌است. ممکن است بافت گلیم با تغییراتی کاربرد‌های دیگری غیر از فرش در بین عشایر داشته باشد: از جمله نمک دان، جل اسب، نوار چادر.

 

[عرشیا]

ادبیات

از ویژگی‌های لک‌ها، داشتن فرهنگ غنی مکتوب است. برخی آثار سرایندگان لک در تذکره به همت اسفندیار خان غضنفری تحت عنوان «گلزار ادب لرستان» گردآوری شده‌است.

شاعران برجسته‌ای از حوزه کولیوند (الشتر) مانند ملا پریشان، ملا منوچهر کولیوند شعر‌هایی به این زبان سروده‌اند.
یکی مهمترین و گران‌ترین آثار ادبی زبان لکی را می‌توان شاهنامه لکی دانست؛ که به همت حمید ایزدپناه گردآوری شده‌است.

 

[عرشیا]

دانستنی درباره قوم لک
آیا می دانستید: قوم لک برجای مانده نژاد کاسی ها هستند که چند هزار سال قبل از آریایی ها ساکن مناطق غربی ایران بوده اند؟!!!

و این از گفته های هرودت پدر تاریخ گفته می شود

آیا میدانستید: قدمت سرزمین های لک نشین به بیش از 7 هزار سال می رسد!!!!!!!

آیا میدانستید: قدیمی ترین روستای خاورمیانه در مناطق لک نشین است با قدمت 11هزارو 800 سال و اثبات شده است که نخستین زیستگاه بشر است!!!!!

آیا می دانستید: قدیمی ترین اشیاء مفرغی مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد متعلق به شهر نورآباد مرکز لکستان و تپه های باستانی آن
می باشد!!!

آیا میدانستید : قوم لک در ایران هیچ رسانه صوتی تصویری ندارد !!!

آیا می دانستید:لک ها علاوه بر غرب کشور در شمال ، شمال شرغ و حتی خراسان نیز زندگی می کنند!!!

آیا میدانستید: لک ها برخلاف تصور غلط که آنها را لر و کرد مینامند خود دارای نژاد ،زبان و فرهنگ جداگانه می باشند