باستان شناسی مرحله نخست: شکل‌گیری باستان‌شناسی در ایران (انحصار فرانسوی‌ها)

[-pariya-]

 

[-pariya-]

کاوشهای منظم مکانهای باستانی در اواخر قرن نوزدهم آغاز شد. هم‌زمان بررسی‌هایی به هدف مطالعه تاریخ هنر و معماری کهن پارس انجام شد.

 

[-pariya-]

معمار و مورخ فرانسوی مارسل دیولافوا Dieulafoy در سفرش به ایران در ۱۸۸۰–۱۸۸۱، با برخی از اصحاب نزدیک ناصرالدین شاه ملاقات کرد.

 

[-pariya-]

در یازدهم مه ۱۸۹۵ (شانزدهم ذیقعده ۱۳۱۲) ناصرالدین شاه امتیاز انحصاری کاوشهای باستانشناسی در ایران را طی فرمانی در برابر دریافت ده هزار تومان به فرانسوی‌ها داد.

 

[-pariya-]

فرانسویها حق داشتند هر جایی را در سراسر خاک ایران، غیر از «اماکن مقدسه» (مساجد و آرامگاهها) را به هزینه خودشان بکاوند و دولت ایران نیز در هر نقطه حفاری، یک «مأمور داناى قابل» در اختیارشان می‌گذاشت

 

[-pariya-]

تا «در تسهیل مهمات آنها همراهى و اهتمام کند و احترامات لازمه به دانشمندان فرانسه به عمل آید».

 

[-pariya-]

یافته‌های باستانشناسان در صورتی که طلا و نقره یا جواهرات بود، دارایی دولت ایران به شمار می رفت اما فرانسویها می‌توانستند نیمی از آن را «به قیمت عادله» بخرند

 

[-pariya-]

و در خرید نصف دیگر نیز دولت فرانسه حق تقدم داشت. در مورد سایر یافته‌ها نیز نیمی به دولت فرانسه تعلق می‌یافت و از نیم دیگر نیز می‌توانستند طرح و قالب بردارند

 

[-pariya-]

کاوشهای فرانسویها در ایران، با مدیریت دمورگان بود. پنج سال بعد، وزیر مختار ایران در پاریس، قراردادی با دولت فرانسه بست که تأکید می‌کرد

 

[-pariya-]

این امتیاز، ابدی و برای همیشه است اما تغییراتی در آن داد. از آن پس، یافته‌های باستانشناسی اگر از جنس طلا و نقره باشند، باید هموزن آنها پول طلا و نقره به دولت ایران پرداخته می‌شد