مردم شناسی فرهنگی مردم تالش

[اورانوس]

قوم نگاری قوم تالش​

 

[اورانوس]

هدف ما از این نوشته آن است که جایگاه و قدمت تالشان رادر زمان حاضر چه به صورت رسمی و چه به صورت غیر رسمی را در سنن، آداب و رسوم، گفتار، زبان، آیین، و ....که ماهیت، تاریخی توصیفی بوده با استفاده از روش جمع-آوری اطلاعات کتابخانه ای و همچنین از طریق مشاهده مشارکتی و مصاحبه چه بصورت نوشتاری و چه گفتاری با مراجعه به منابع دست اول و دوم و مردم و مطلعان را بررسی؛

 

[اورانوس]

تا روشن سازیم که جایگاه تالشان در بین اقوام ایران از نظر تاریخ، آداب و رسوم و سنن و در یک کلام فرهنگ شان چگونه بوده و هست؟هر قومی همانطور که اذعان شده، بر پایه باورها، عقاید، ارزشها و داشته هایی استوار است که به آن بخش از جنبه های مادی و قابل لمس آنها تمدن اطلاق می شود، تالش نیز یکی از این اقوامها در ایران است .

 

[اورانوس]

سرزمین کوهستانی و پوشیده از جنگل های انبوه با آب و هوای معتدل و بارانی حد فاصل بین کوه و دریای مازندران که موطن و مورد سکونت قوم تالش است در غرب استان گیلان در حال حاضر به صورت رسمی شامل شهرستان تالش و فومن و ماسال و رضوانشهر می باشد، و بخش دیگر آن ایالت لنکران است که در جمهوری آذربایجان قرار دارد. این قوم دارای آداب و رسوم و سنن خاصی هستند که مخصوص به خودشان هستند و همین آداب و رسوم آنها را از دیگر اقوام ایرانی متمایز و به یک نماد برتر و بدیل و بکر تبدیل کرده و برای هر فرد خارج از این قوم آن را بسیار قابل تامل و زیبا و دوست داشتنی می نمایاند، و بخاطر همین بی بدیل بودنش ما بر آن شدیم تا شمه ایی از فرهنگ این قوم را واکاوی کنیم.

 

[ام کا اچ p.r]

برخی واژه «تالش» را برگرفته از طَیلَسان به معنی روپوش بلند پشمی می‌دانند و بر این باورند که مردم تالش را به دلیل جامه‌شان این چنین نامیده‌اند. طَیلَسان معرَّب تالسان، نوعی از ردا است که مردم بر دوش اندازند.

 

[ام کا اچ p.r]

در اسناد و منابع پیش از اسلام کلمهٔ تالش دیده نشده‌است. برخی از پژوهشگران، تالش را با قوم «کادوس» که از آن بارها در منابع یونان و روم باستان یاد شده‌است، یکی می‌دانند.[۴۰][۴۱] در منابع سده‌های نخست هجری از این قوم با نام «طیلسان» یاد کرده‌اند. یاقوت ذیل مادهٔ طیلسان، به نقل از اصمعی می‌گوید که طیلسان با تالشان یکی است.[۴۲] واژهٔ طیلسان ظاهراً از اواسط سدهٔ ۷ق متروک، و به جای آن کلمهٔ «تالش» تدریجاً وارد منابع تاریخی و جغرافیایی ایران شد. نام طیلسان معرب واژه تالشان (طالشان) می‌باشد

 

[ام کا اچ p.r]

این احتمال هست که واژه «تالش» که تالشان آن را تِوِلِـش یا تِـوِلیش تلفظ می‌کنند، از واژه «تول» و «تِـوِل» به معنی «گِـل» گرفته شده باشد. مارسل بازن فرانسوی می‌گوید: «واژه تالش که خود آن را تالیش یا تِـوِلِش تلفظ می‌کنند، هم برای نامیدن دامنه خاوری رشته کوه و هم مردمانی به همین نام به کار می‌رود». واژه تُول tūl و تِوِل tevel در زبان تالشی به معنی گِل می‌باشد و در زبان مازندرانی واژه تیل til به معنای گِل می‌باشد و در زبان گیلکی واژه گیل gil به معنای گِل می‌باشد. واژه طیلسان معرب واژه تالشان و تولشان می‌باشد.

 

[ام کا اچ p.r]

فرزندان عامور بن ثوبل بن یافث بن نوح به طرف چپ خاور بیرون شدند و جمعی از آنها؛ یعنی فرزندان ناعوما از ناحیه جربی به سمت شمال رفتند و در شهرها پراکنده شده و چندین امت شدند به نام‌های برجان، دیلم، تبر، طیلسان، جیلان، فیلان، الان، خزر، دودانیه و ارمن.

 

[ام کا اچ p.r]

کسروی بر این باور است که بی‌گمان تالشان امروزی فرزندان و بازماندگان همان کادوسان می‌باشند و واژه «تالش» از «کادوس» است. او می‌گوید: نخست باید دانست که رویه درست و ایرانی نام کادوس، کادوش یا کادِش می‌بوده که گادوش یا گادش نیز می‌گفته‌اند. چرا که می‌دانیم که یونانیان همچون تازیان واژه‌هایی را که می‌گرفتند، دیگر می‌گردانیده‌اند و از جمله «ش» ها را در آخر نامها «س» می‌کردند همچون کاسی که اصل آن کاشی است.

 

[ام کا اچ p.r]

معین با ارجاع به کسروی می‌نویسد: «تالش به قول برخی مبدَّل و محرَّف «کادوس» است و آن قومی بود که در زمان باستان بس انبوه بودند و در کوهستان شمال غربی ایران جایگاه داشتند و چون بارها به گردنکشی برخاستند و با پادشاهان هخامنشی از در نافرمانی درآمدند از اینجا نام ایشان در تاریخ آمده و امروز مترجمان «کادوش» را که تلفظ صحیح آن است، «کادوس» نویسند. جایگاهی که برای «کادوشان» در تاریخ یاد کرده‌اند امروز منطبق با جایگاه تالشان می‌باشد.»