آموزشی هم نشینی واژگانی در ترجمه

[شاهدخت]

البته در ترکیب های فارسی هم وضع به همین منوال است: مثلا اگر واژه ی «سر» را از سر و صورت دادن، «سر» را از سر و وضع و یا «سر» را از سر و همسر بردازیم واژه های باقی مانده معنای ترکیب را نخواهند داشت. اصطلاحات هم از جمله ترکیب های ثابت، یعنی مجموعه ای از واژه ها هستند که جمعا معنایی خاص دارند و این معنا، معنا تک تک لغات نیست. اصطلاحات غالبا همان معنای واقعی اقلام واژگانی را دارند ولی دارای نوعی معنای تلویحی عاطفی هستند که اقلام واژگانی فاقد آن می باشند.

 

[شاهدخت]

مثلا وقتی می گوییم:

خوش خوشک تا شیرپلا رفتیم.

یعنی آهسته آهسته و هم با فراغت و خوشی راه را پیمودیم و یا وقتی می گوییم:

Jack kicked the bucket.

 

[شاهدخت]

نسبت به جک و اتفاق مرگ او ابراز نوعی بی احترامی می کنیم یعنی همان اصطلاح فارسی «ریغ رحمت را به سر کشید و یا زرتش قمصور شد» را به کار می بریم. ولی وقتی به جای رفتن به رختخواب اصطلاح hit the sack را به کار می بریم از اصطلاحی غیر رسمی یا خودمانی بهره می گیریم.

 

[شاهدخت]

در ترجمه ی اصطلاحات باید دقت فراوان کرد. ترجمه ی تحت اللفظی آنها معمولا نتیجه اش چرند و پرند است. مترجم ابتدا باید به معنای اصطلاح اطمینان داشته باشد، آنگاه به جستجوی معادل کلی آن بپردازد. همچنین ترکیب های خاصی وجود دارد که باید به آنها به عنوان یک مجموعه نظر کرد زیرا معانی آنها در اصل یکی است:

The king abdicated.

The maid gave notice.

The principal resigned.

در هر سه مثال افراد از شغل خویش کناره گیری کردند، ولی واژه ی abdicated با king همنشین می شود و resigned با principal اما واژه های abdicated و resigned را برای maid به کار نمی بریم.

 

[شاهدخت]

به ترتیب های زیر در هم نشینی واژگانی توجه کنید:
a teacher’s salary

a minister’s stipend

a worker’s wage

که البته در ترجمه ی فارسی هم باید این هم نشینی ها رعایت شود، مثلا بگوییم: حقوق معلم، دریافتی کشیش و دستمزد کارگر.

 

[شاهدخت]

گاهی امکان تحلیل هم نشینی ها براساس معانی عام اجزایی که با واژه ها می آیند وجود دارد. مثلا در جملات زیر هم نشینی ها به درستی به کار برده شده اند: اگر افعال با هم جابه جا می شدند، معانی حاصله غلط از آب در می آمدند و یا حالت استعاری پیدا می کردند. لیست اول برای هم نشینی با غیر انسان و لیست دوم برای هم نشینی با انسان به کار رفته است:

I washed the car

I rented a typewriter.

The puppy yelps.

He sheared the sheep.

I bathed the baby.

He hired a secretary.

The baby screams.

He cut the boys hair

 

[شاهدخت]

همین قاعده در ترجمه به فارسی هم باید رعایت شود:
اتومبیلم را شستم.

ماشین تحریر را کرایه کردن.

سگ وغ می زند.

پشم گوسفند را چید.

بچه را حمام کردم.

منشی را (به صورت قراردادی و یا روزمزد) استخدام کردن.

بچه داد می کشد/ فریاد می زند.

موی بچه را کوتاه کرد.

 

[شاهدخت]

به اختلاف میان زبان انگلیسی و زبان شیلوک Shilluck توجه نمایید:

break a stick

break a string

break am egg

break a stick

pull a string in two

kill an egg

شکی نیست که ترجمه ی کلمه به کلمه kill an egg در انگلیسی یا فارسی بی معناست همان گونه که Break an egg در زبان شیلوک بی معناست و غیر قابل فهم است. هم نشینی یعنی به هم پیوستن کلمات در عبارات و جملات به گونه ای که از نظر واژگان، گفتاری یک پارچه و یکدست ایجاد نماید. ترکیبی که از نظر واژگانی در یک زبان ایجاد معنایی صحیح می نماید چه بسا که در زبان دیگر چنین نکند. مترجم باید همیشه به اصطلاحات زبان مبدا توجه داشته باشد و با دقت به گونه ای که در زبان مقصد معنایی صحیح داشته باشد، آنها را ترجمه نماید.