آموزشی هنر ناشناخته سوخت

[شاهین وثوقی]

هنر سوخت در حال حاضر غریب است و خیلی ها آن را نمی شناسند و متاسفانه عده ای هم بر غریبی آن دامن می زنند.

 

[شاهین وثوقی]

هنر سوخت یکی از نفیس ترین صنایع دستی اصفهان است که در گذشته محدود به جلدهای چرمی قرآن های خطی بوده، اما از دوران صفویه به شکل تابلو کار می شود. ده هنر طراحی، نقاشی، منبت، معرق، تذهیب، تشعیر، خوش نویسی، طلاکوبی، صحافی و لایه چینی در این هنر کاربرد دارد. استاد علی خوش نویس زاده از معدود اساتید زنده این هنر در اصفهان است که از منسوخ شدن آن بیم دارد.

 

[شاهین وثوقی]

علی خوش نویس زاده هنرمند هنر سوخت درباره این هنر گفت: من در یک تابلویم یک کار ابداعی انجام داده ام که در کار قدما هم نبوده و این است که معمولا در این تابلوهای سوخت، نقاشی وسط تابلو، به شکل معرق یا برش و کتیبه های اطراف آن به شکل منبت یا برجسته کار می شود، اما من برای اولین بار در زمینه چهار کتیبه چهار طرف تابلو، هم معرق و هم منبت کار کرده ام که این، یک کار فوق العاده پیچیده است.

 

[شاهین وثوقی]

وجه تسمیه دوم، این است که برای انجام کار منبت بر روی چرم، باید حرارت معتدلی به آن بدهیم، تبلور چرم را بگیریم و نقوش مورد نظرمان را رویش منبت کنیم، چرا که چرم بر اثر تغییر دما یا رطوبت دچار تغییر شکل یا اندازه و شکننده و خشک می شود.

 

[شاهین وثوقی]

این کار را به دو روش صنعتی و دستی انجام می دهیم. در روش صنعتی در گذشته وقتی می خواستند تیراژ زیادی از کتاب ها و قرآن ها را تهیه کنند، قالب های فلزی از جنس برنج می ساختند و به جای این که حرارت مستقیم به پوست وارد کنند، حرارت را به قالب منتقل و با آن بر روی چرم ضرب می کردند.

 

[شاهین وثوقی]

در روش دستی هم مانند هنر قلمزنی بر روی پشت پوست طراحی می کنیم و در مرحله بعد به کمک لوازم مخصوص، چرم را برجسته می کنیم، به طوری که تبلور پوست گرفته شود و در آینده نقوش آن هیچ تغییری نکند.

 

[شاهین وثوقی]

هنر سوخت از دوره تیموری ابتدا در سمرقند و سپس در هرات در جلدهای چرمی قرآن ها رایج شد و توسط بایسنقر میرزا گسترش یافت. البته پیش از دوره تیموری هم این هنر به شکلی ساده تر وجود داشته، ولی در دوره تیموری، برخلاف دوره های قبل که در هنر سوخت اشکال هندسی و منظم رایج بود، نقوشی چون ختایی یا اسلیمی رایج می شود.

 

[شاهین وثوقی]

از سال 2006 تاکنون هر سال یک جلد از مجموعه کتاب هایی برای معرفی 50 هنر سنتی ایران با همکاری انتشارات آستان قدس منتشر و به سفارت خانه های ایران در سراسر جهان ارسال می کنیم و هر هنرمند برای معرفی در این کتاب ها، باید ارزش هنری اثرش توسط هیات امنای کتاب ها تایید شود.

 

[شاهین وثوقی]

قبلا در بازار هنر مغازه داشتم که 15 سال است آن را فروخته ام و در خانه تابلوهای سوخت با ابعاد بزرگ می سازم و در کنار آن، کارهای کوچکی مثل مرمت جلد چرمی کتاب یا قرآن های خطی را هم انجام می دهم.

 

[شاهین وثوقی]

در صاحبقرانیه کاخ نیاوران تهران دو تابلوی سوخت وجود دارد که امضای آن ها را برای اولین بار من در سال 90 کشف کردم، اما متاسفانه در دو کتاب در سال 81 یک نفر ادعا کرد این آثار را پدرش خلق کرده است.