خبری پاسخی به یک شائبه: زبان فارسی تنها زبان زنده کلاسیک دنیا نیست

[Puyannnn]

سرگلی، زبان‌شناس و پژوهشگر با حضور در برنامه رادیویی «پرانتز خبر» در گفت‌وگو با مارال دوستی و بررسی زبان فارسی گفت که زبان فارسی طبق تعاریفی یکی از زبان‌های زنده دنیاست و تنها زبان زنده کلاسیک دنیا نیست.

سجاد سرگلی، زبان‌شناس و پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور در برنامه «پرانتز خبر» درباره خبری که چند روز پیش مبنی بر اینکه زبان فارسی تنها زبان کلاسیک دنیاست، منتشر شده بود توضیح داد: کمیسیون ملی یونسکو چنین چیزی را در وبگاه خود اعلام نکرده است و منبع این خبر مصاحبه یک استاد دانشگاه بوده که چنین‌ چیزی را مطرح کرده است و برای رسانه‌ها نیز سوتفاهم پیش آمده است.

وی ادامه داد: اما اینکه زبان فارسی جزو زبان‌های کلاسیک دنیا محسوب می‌شود یا خیر؟ پیش از اینکه به این پرسش پاسخ دهیم من باید درباره واژه کلاسیک توضیح دهم. کلاسیک در زبان انگلیسی معانی متعددی دارد؛ مثلا می‌گوییم‌ یک اثر کلاسیک است به این معنی که به آن اقبال شده و چاپ‌های متعددی از آن منتشر شده است و حتی ممکن است یک اثر تا پیش‌ از این‌ کلاسیک محسوب نشود؛ اما مثلا ۲_۳ سال بعد کلاسیک‌ محسوب شود. یا در باستان‌شناسی می‌گوییم‌ «دوره کلاسیک» و فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم واژه کلاسیک را در این معنا پذیرفته است و واژه معادلی برای آن انتخاب نکرده است. یا می‌گوییم فیلسوفان کلاسیک یا ماشین کلاسیک، اثر هنری کلاسیک، موسیقی کلاسیک که برخی گمان می‌کنند این‌ همان موسیقی سنتی است؛ اما ممکن است ما موسیقی سنتی داشته باشیم که کلاسیک نباشد.

 

[Puyannnn]

این زبان‌شناس خاطرنشان کرد: حال به زبان کلاسیک و تعریف آن می‌رسیم؛ عنوان زبان کلاسیک در انگلیس عمدتا زمانی به کار می‌رود که ما به زبان‌هایی مانند یونانی یا لاتین اشاره می‌کنیم؛ اما تعریفی ارائه شده است که مورد اتفاق زبان‌شناسان هم‌ نیست و بیش‌از اینکه در علم زبان‌شناسی مطرح باشد، بیشتر در حوزه‌های عمومی مطرح می‌شود و زبان‌شناسان‌ خیلی علاقه ندارند در تایپوگرافی زبان از این اصطلاحات استفاده کنند، بلکه آن‌ها دوره‌های مختلف هر زبان را بررسی می‌کنند و در این تعریف عنوان کلاسیک از دید برخی دوستان این است که اگر یک زبان سنت ادبی و باستانی باشد به آن کلاسیک می‌گویند و این سوال پیش می‌آید که طبق این تعریف آیا زبان فارسی کلاسیک محسوب می‌شود؟

وی افزود: زبان فارسی سه دوره فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو را پشت‌سر گذاشته است که فارسی باستان طبق این تعریف کلاسیک محسوب می‌شود و زبان فارسی میانه و پهلوی هم همین‌طور؛ اما در فارسی نو مناقشاتی وجود دارد که اگر بنا بر سنت ادبی باشد، از قرن ۴ تا دوران قاجار زبان نوی کلاسیک است که دیدند برخی نویسندگان غربی در مقالات خود این دوره را زبان فارسی نوی قرون وسطایی تعبیر کردند که از دید ما تعابیر نادرست و نادقیقی‌ است.

این پژوهشگر تشریح کرد: تعبیر درست‌تر این است که بگوییم زبان فارسی یک زبان کهن است و فارسی نو یکی از معدود زبان‌های کهن دنیاست و با تعریفی که گفتم جزو زبان‌های کلاسیک دنیا نیز هست. می‌توانیم‌ بگوییم‌ که زبان فارسی زبان زنده کلاسیک دنیاست اما اینکه بگوییم تنها زبان کلاسیک زنده دنیا غلط است. خود این عبارت می‌تواند آفتی باشد؛ مثلا ممکن است زبان لاتین بگوید من هم زبان کلاسیک هستم و در واتیکان هنوز به این زبان صحبت می‌شود یا زبان عبری و آرامی باستان که ۳۵۰۰۰ سال قدمت دارند و در این صورت همه می‌توانند این ادعا را داشته باشند.

سرگلی در پایان بیان کرد: این خبر ابتدا در یک خبرگزاری از جانب یک استاد دانشگاه مطرح شد و او هم به نقل از یونسکو چنین چیزی اعلام کرده بود. من متوجه‌ام که ما فارسی زبانان نسبت به زبان خود حساسیتی داریم و برایمان جذاب است که یک صفت منحصربه‌فرد به آن بدهیم؛ اما ملتی که خود زبان و ادبیات کهن دارد، نباید به تایید خارجی‌ها نیاز داشته باشد.

«پرانتز خبر» برنامه مستند و خبری رادیو نمایش است که از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ تا ۱۰ صبح با اجرا و تهیه‌کنندگی مارال دوستی بر روی آنتن رادیو نمایش می‌رود.