آموزشی چرا می‌نویسیم؟!

[NIRI]

نویسندگی، نسخه نیست. نسخه ای که فکر کنیم برای همه، پاسخگو باشد یا آنها را روزی ملقب کند به «نویسنده».
نویسندگی، راه و روشهایی است برای نزدیک کردن فاصله ذهن و دست، روی کاغذ یا فایل. و این راه و روشها، هم استانداردشده و علمی است، و هم پس از مدتی شخصی می شود.
توضیح اینکه پیشرفت دانش بشر، در همه ی حوزه ها اتفاق افتاده و نویسندگی، از این پیشرفت دانش، مستثنا نیست. سالهاست روشهایی مبتنی بر علوم شناختی و پزشکی طراحی شده، که انجام دادن آنها، به تدریج فرد را به سمت تجربه های فردی در نوشتن، سوق می دهد.

 

[NIRI]

یکی از واقعیت‌های جذاب در دنیای نویسندگی این است که پس از نوشتن، احساس سبُکی می‌کنیم. گویی حامل انرژی سنگینی بوده‌ایم که با کلمات آزاد شده است.

 

[NIRI]

خواندن و نوشتن، یه جور «دوگانه» است. چیزی تو مایه ی سایر دوگانه ها: شب و روز، بالا و پایین، چپ و راست، و... . منظورم تفکیک نشدنی بودن این دو تاست. زندگی نویسنده ها و برنامه های روزانه شون هم این نظر رو تایید می کنه. ولی «چی بخوانیم»، «چی نخوانیم»؛ مساله این است.
توی ایران در دوسه سال اخیر لیستهایی رو افراد و نهادها و مجله ها و گروههایی منتشر کرده اند از باب سیر مطالعه و پیشنهاد خواندن (البته این کار باید طبیعتا توسط منتقدان ادبی و نویسنده ها انجام بشه، و بقیه چندان صلاحیت ندارن). به هرحال لیستهای ایرانی موجود، مث بقیه چیزها و کارها ضعفها و قوتهای خودش رو داره. پس تکلیف چیه؟
به نظر می رسه دیدن اینطور لیستها، قطعا از ندیدن اونها بهتره. حتا اگه لیست دقیق و کاملی نباشه. چون انتخاب کتاب از میون اینهمه کتاب موجود، واقعا کار سختی شده و این سخن معروف بیهقی که هیچ کتابی نیست که به یک بار خواندن نیرزد، دیگه چندان کاربرد نداره.
ما سعی می کنیم به تدریج این لیستها رو معرفی کنیم.
در زمینه کتابهای کودک و نوجوان، یکی از بهترین فهرستها که به صورت فصلی منتشر میشه، فهرست «لاک پشت پرنده» است.

 

[NIRI]

خیلی ها دوست دارند بنویسند، با کلمات عشق ورزی کنند و گفت و شنید. و حس می کنند این کار حالشان را جا می آورد. اما یک چیز ناشناس، یک «نکن» ناپیدا زور بهشان می گوید انگار و قلم را میگذارند بر زمین، یا حتا به سمت برداشتنش نمی روند.
و این اتفاق، چه بسیار واقعیت دارد. و کیست که چنین میلی داشته و این ماجرا به سرش نیامده باشد؟
یکی از مهم ترین موانع کشف شده در راه نوشتن، یا بگوییم: یکی از عوامل اصلی «ننوشتن»، اتصال مستمر و مطلق درون ماست به زندگی روزمره و کار و بارش.
اما خبر خوب این است که این گره، بازشدنی است. آن هم نه با دندان، که با دست.
اگر پای عوامل خیلی گیج کننده و خاص و ضربه های هولناک روحی نادر در میان نباشد، راه استفاده از محرکهای عاطفی و تصویری (=هنری) به قول معروف بسیار خوب جواب می دهد.
دیدن یک فریم عکس یا تابلو هنرمندانه، شنیدن یک قطعه موسیقی خوب، خواندن چند سطر نثر یا شعری درجه بالا، ذهن را از حال و هوای روزمرگی و کارزدگی، فاصله می دهد و نوعی تنفس به حساب می آید. و کاری می کند که درونمان را شفافتر ملاحظه کنیم و آن وقت عکسی از حال و احوال و روزگار خویش بر بوم کاغذ نقش زنیم.

 

[NIRI]

ما می نویسیم... تا آگاهی از زندگی خود را افزایش دهیم... ما در لحظه کنونی و با نگاه به گذشته می نویسیم، تا طعم زندگی را دو بار بچشیم؛ ... می نویسیم تا سفر به هزارتو را ثبت کنیم... تا آنگاه که احساس خفگی، دلتنگی و تنهایی می کنیم، دنیای خود را گسترش دهیم...
آنایس نین، ۱۹۷۴-۱۹۵۵

 

[NIRI]

ده توصیه برای زیبانویسی در نثر معیار

1. اگر می‌خواهید زیبا و دلنشین بنویسید، سعی نکنید که زیبا بنویسید. زیبایی در فکر شما است، نه در قلم شما. با قلمتان راحت باشید تا قلم هم بتواند فکر شما را به‌راحتی بر روی کاغذ بیاورد.
2. به ساختار متن، بیشتر از جمله‌ها، و به جمله‌ها بیشتر از کلمه‌ها اهمیت بدهید.
3. به مخاطب احترام بگزارید تا او نیز به نوشتار شما به دیدۀ تحسین و احترام بنگرد. کمترین احترام به خواننده، آن است که پاکیزه و درست بنویسید و ساده‌ترین اصول تایپ(مانند فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها) را رعایت کنید.
4. نوشتار شما، رفتار شما با خواننده است. هر قدر در رفتارتان صمیمی‌تر باشید، او نیز با شما همدلی بیشتری می‌کند. پس در وقت نوشتن، یکی از احساسات انسانی خود را اجازۀ ابراز بدهید؛ احساساتی مانند شادی، خشم، غمگینی و هیجان. شما نویسنده‌اید نه دیپلمات یا ربات. اگر می‌خواهید خشک و جدی هم باشید، باشید؛ ولی نفس‌گیر ننویسید.
5. غنی‌ترین سرمایۀ پنهان برای نویسنده، دیوان‌هایی است که خوانده و از یاد برده است.
6. وظیفۀ نخست نویسنده، صراحت و صداقت است. حلاوت و ملاحت در رتبه‌های پس از آن است.
7. یکی از مهم‌ترین عوامل زیبایی در نویسندگی، سرعت نویسنده در چینش مطالب اصلی نوشتار است. رانندۀ خوب، راننده‌ای است که نه تند می‌رود و نه آهسته. نویسنده هم نباید قلمش را به دست تداعی‌های پی‌درپی و گریزهای فرعی بسپارد كه سرعتش در پیشبرد مطالب كم شود و خواننده را معطل کند. همچنین نباید چنان مختصر و تلگرافی بنویسد كه از هوش و تمرکز خواننده، سبقت بگیرد. تنظیم سرعت قلم در چیدن مطالب كنار هم، خواننده را به وجد می‌آورد.
8. متن نارس و نارسا زیبا نیست؛ حتی اگر همۀ آرایه‌های زبانی در آن جاسازی شده باشد.
9. فقط کسی می‌تواند زیبا بنویسید که می‌داند چه می‌خواهد بگوید و چقدر و چرا و برای چه کسی. نویسنده‌ای که گیج می‌زند، خواننده‌اش را هم دچار سرگیجه می‌کند. هیچ انسانی دوست ندارد او را در ابهام بگذارند.
10. بپذیریم که هر کسی نمی‌تواند زیبا بنویسد؛ ولی باور کنیم که هر کسی می‌تواند نازیبا ننویسد.