آموزشی چگونه طنز بنویسیم؟

[Tara Motlagh]

هر چند طنزنویسی هنری است که نمی‌شود قاعده و قانون مسلم و مشخص و مطلقی برایش تعیین کرد، چون دقیقا در زمانی که قانون‌ها می‌شکند، طنز صورت می‌گیرد، اما برای نوشتن یک داستان طنزآمیز ویژگی‌هایی را باید شناخت و به کار بست.

 

[Tara Motlagh]

۱. بی‌رحم باشید:

طنزنویسی نوعی نگاه است.
همانطور که والامقامی در زمینه‌ی طنز فرموده‌اند طنز یک سبک یا ژانر یا… نیست. طنز مثل نمک، چاشنی داستان است. طنزنویس باید در موضعی قرار گیرد که با فاصله، نقادانه و بی‌رحم به سوژه نگاه کند. این نگاه چیزی نیست جز یک توانایی ذاتی در برخی افراد. طنزنویسی چیزی نیست که بتوان آن را آموخت، بلکه می‌توان آن را پرورش داد.

 

[Tara Motlagh]

نکته مهم در طنزنویسی این است که در برخورد با سوژه احساساتی نشوید. اگر نمی‌توانید فاصله بگیرید و دور شوید و با نگاهی انتقادی، نه رمانتیک به سوژه نزدیک شوید پس لطفا طنز ننویسید.

 

[Tara Motlagh]

۲. حس تضاد

نقش تضاد در داستان طنز اهمیت بالایی دارد. یک اثر طنز هم مثل هر اثر داستانی دیگری با یک ایدۀ اولیه همراه است، تصویری هر چند گنگ از یک ناپایداری که در ذهن حک شده است. این ایده، در داستان طنز همیشه با حس تضاد پیوند می‌خورد. هر اثر طنز، یک کشف است: کشف یک تضاد در محیط درون یا پیرامون هنرمند که به زبان می‌آید و قالب داستان به خود می‌گیرد.

 

[Tara Motlagh]

شما در داستان طنز، باید ابتدا تضادی را حس کنید تا آن را در قالب روایت بازگو کنید و کار را پیش ببرید. این تضاد می‌تواند در ذهن و فکر شما رخ دهد و حاصل یک حس درونی باشد، و یا ممکن است متاثر از محیط پیرامونی‌تان باشد.

 

[Tara Motlagh]

هر اثر طنز، از درک این تضاد آفریده می‌شود سپس بر اساس آن، پیشبرد داستان، شخصیت‌سازی، نتیجه گیری و… رخ می‌دهد. البته هر تضادی ممکن است به آفرینش طنز منجر نشود ولی وقتی با این حس در قالب و با زبانی نو “بازی” کنید، به طنز می‌رسید.

 

[Tara Motlagh]

۳. انتخاب قالب، مهمترین گام

یافتن قالب و ظرف مناسب برای ایدۀ اولیه، مهم‌ترین بخش طنزنویسی است.ابتدا از خود بپرسید که ایدۀ اولیه‌ام مناسب برای چه قالب، ظرف یا ژانری است؟ کدام بهتر جواب می‌دهد؟ آیا ایدۀ فلسفی‌ام را در ژانر معمایی بریزم بهتر جواب می‌دهد(چندان که بهرام صادقی در”با کمال تاسف”،”وسواس”و برخی دیگر از داستان‌های کوتاه خود آزموده است) یا بهتر است آن را مثلاً در قالب ژانر تخیلی بازگو کنم (چندان که در بسیاری از داستانک‌های جیمز تربر می‌بینیم)؟ ممکن است این تلاش مدت‌ها طول بکشد تا به این نتیجه برسید که ایدۀ اولیه‌تان به چه قالبی بیشتر می‌آید و با آن بیشتر هماهنگ است.

 

[Tara Motlagh]

کافی است به یاد قلعۀ حیوانات یا 1984 جورج اورول بیفتید تا به اهمیت انتخاب قالب مناسب برای یک ایده و سوژه و تاثیر آن در ماندگاری اثر داستانی طنز پی ببرید. اورول 1984 را با هدف نقد سیاست‌های استالین نوشت ولی قالب و پرداخت چنان قوی بود که اثر از زمان و مکان خاصی فراتر رفت و جاودانه شد.

 

[Tara Motlagh]

۴. طنز کلامی

مخاطب در یک اثر طنز، چیزی را می‌بیند که سر جایش نیست و این، او را به خنده می‌اندازد. بخشی از این “سر جایش نبودن” می‌تواند جدا از سوژه، در زبان اثر متجلی شود.

 

[Tara Motlagh]

بازی با کلیشه‌های زبانی آشنا و بازسازی آنها، استفاده نابجا از ادبیات رسمی یا محاوره‌ای، غلط نویسی و یا غلط گویی تعمدی، استفاده از تعابیر طنز آمیز برای توصیف صحنه و شگردهای دیگر در واژگان و کلام، در تشدید فضای طنز در اثر موثر است.