آموزشی چگونه نقد فیلم بنویسم؟

[شاهدخت]

چگونه نقد فیلم بنویسم؟

 

[شاهدخت]

گام ۱
شاید در حال حاضر، سینما تنها چیزی باشد که برای درک و کسب آگاهی درباره‌ی جنبه‌های مختلف آن باید نقبی به همه علوم زد. ادبیات، سبک‌های هنری، تاریخ، سیاست، جامعه‌شناسی، صنعت، اقتصاد و… هر یک جایگاه خود را در عالم سینما دارند. از این نکته به راحتی نگذرید؛ درست است که عمده تولیدات سینمایی چه در کشور ما و چه در کشورهای دیگر آثار متعارفی هستند اما بسیاری از همین آثار نیز متأثر از برخی جریان‌ها بوده‌اند. مثلاً وقتی در نوشته‌ای می‌خوانید این فیلم یک فیلم “نوآر مدرن” است، ابتدا باید بدانید یک فیلم نوآر Film-Noir واقعاً چیست، چه نشانه‌هایی دارد تا بتوانید تشخیص دهید این فیلم رگه‌هایی از فیلم نوآر را دارد اما با رویکردی مدرن (البته این که خود مدرن یعنی چه هم بحث دیگری است)، توجه داشته باشید شما به راحتی نمی‌توانید چنین ادعاهایی را بکنید، مگر آن که حقیقتاً دلایل مستدل و قانع‌کننده داشته باشید که این مستلزم آگاهی درست است.

 

[شاهدخت]

گام ۲
در همین ابتدا یک نکته را برای خود روشن کنید: وارد حیطه‌هایی که درباره‌ی آن آگاهی ندارید، نشوید. مثلاً جنبه‌های تکنیکی و فنی فیلم به گونه‌ای است که حتی شما باید خودتان عملاً این کارها را کرده باشید که بتوانید تشخیص دهید که آیا جذابیت بصری این صحنه حاصل کار کارگردان است، فیلمبردار و یا حتی تدوینگر و یا برای مثال فیلمبرداری این فیلم خوب بوده و یا نه خیلی هم ضعیف بوده.

 

[شاهدخت]

یک کلک دیگر را هم یاد بگیرید: اگر مثلاً فیلم برداری یک فیلم چشمتان را گرفته ولی نمی‌دانید واقعاً نظر شما از دید کارشناسان تا چه حد درست است، درباره‌ی فیلمبرداری فیلم بگویید اما احساسات خود را کنترل کنید، واژه‌هایی که بار معنایی زیادی را به خواننده منتقل می‌کنند؛ مثل فوق‌العاده، عالی، اسطوره‌ای و… را به کار نبرید.

 

[شاهدخت]

گام ۳
یک نقد جامع در حیطه‌ی فیلم، نقدی است که به سه پرسش مهم و کلیدی درباره‌ی آن فیلم پاسخ گوید:
– فیلم چه می‌خواهد بگوید؟
– از چه راهی می‌خواهد بگوید؟
– میزان موفقیت فیلم در رساندن پیامش چقدر است؟
پاسخ به هر یک از این پرسش‌ها مرحله‌ای از مراحل سه‌گانه‌ی نقد فیلم را می‌سازد. پاسخ پرسش نخست، توصیف محتوایی فیلم را شامل می‌شود و تفسیر فیلم نام می‌گیرد. پاسخ پرسش دوم، توضیح عناصر تکنیکی و فرمی فیلم را دربرمی گیرد و تحلیل فیلم را می‌سازد. پاسخ به پرسش واپسین، ارزیابی و قضاوت فیلم را می‌سازد و ارزیابی فیلم نامیده می‌شود.

 

[شاهدخت]

گام ۴
اگر شما در ابتدای راه هستید پس در تجربه‌های اول اصلاً به سراغ فیلم‌های خاص نروید. سعی کنید به سراغ فیلم‌های خارجی هم نروید، بهتر است از تولیدات سینمایی خودمان شروع کنید، باید توجه داشته باشید بخش زیادی از تولیدات هنری به‌ویژه سینمایی در هر کشوری متأثر از مناسبات سیاسی و اجتماعی و… آن کشورها هستند و شما ابتدا باید اشراف کامل به این مسائل داشته باشید. البته با گذشت زمان، کسب آگاهی و تجربه می‌توانید پا در همه عرصه‌ها بگذارید.

 

[شاهدخت]

گام ۵
شما می‌خواهید اثری مکتوب ارائه دهید و نامتان را در زیر آن حک کنید، اثری که ممکن است آدم‌های زیادی آن را بخوانند و رویشان اثر بگذارد، پس باید اصول اخلاقی را رعایت کنید؛ سلیقه شخصی شما نباید بیش از حد نوشته‌تان را تحت تأثیر قرار دهد، نوشته‌ی شما باید منصفانه باشد، جنبه‌های منفی را در کنار جنبه‌های مثبت بررسی کنید. نقد تنها به معنای ایرادگیری نیست و… .

 

[شاهدخت]

گام ۶
چون در ابتدای راه هستید، بهتر است با مقاله‌های استدلالی شروع کنید، در این صورت شما می‌خواهید نظر خود را درباره‌ی فیلم بیان کنید و با پیش کشیدن استدلالی از آن دفاع کنید. در این حالت شما در طرح‌ریزی برای نوشتن مقاله سعی خواهید کرد که نظرات و شواهد خود را درون یک فرم خطابه‌ای قالب‌ریزی کنید.

 

[شاهدخت]

گام ۷
احتمالاً انتخاب فیلمی که باید تحلیل شود، مشکل بزرگی نخواهد بود. شاید چیزی دارد که شما را جذب خود می‌کند، یا شنیده‌اید که ارزش بررسی دقیق را دارد. کار مشکل‌تر از آن، جزئی‌نگر بودن درباره‌ی چیزهایی است که می‌خواهید درباره‌ی آن فیلم بگویید. جذاب‌ترین یا منقلب‌کننده‌ترین چیزی که در ارتباط با این فیلم به ذهن شما رسیده کدام است؟ چه چیزی فیلم را در خور توجه کرده است؟ آیا این فیلم جنبه‌ای از فیلمسازی را با وضوحی خاص نشان می‌دهد؟ آیا تأثیر غیر متعارفی روی بیننده می‌گذارد؟ آیا معانی ضمنی آن دارای اهمیت ویژه‌ای هستند؟ و...

 

[شاهدخت]

جواب‌هایی که به این پرسش‌ها می‌دهید نقد تحلیل شما را تشکیل خواهند داد. تز، مثل هر نوشتاری عبارت است از آن ادعای محوری که استدلال شما پیش می‌کشد. نقد شما نوعاً ادعایی خواهد بود درباره کارکردهای فیلم، تاثیرات آن یا معانی آن (یا ترکیبی از این سه جنبه). به عنوان مثال درباره‌ی فیلم بازی (The Gam-۱۹۹۵) نقد خود را بر روی نحوه‌ی دستیابی فیلم به جنبه‌های تعلیق و غافلگیری استوار می‌کنیم و از این پس کار ما اثبات موفق یا ناموفق بودن این جنبه از فیلم است.