آموزشی ژانر تراژدی و انواع آن

[HAN]

انواع تراژدي
1. تراژدي يوناني تراژدي يوناني كه مستقيم و غيرمستقيم بر درام تأثير نهاد مثلاً نمايشنامه «الكترا سوگوار مي‌شود»، اثر يوجين اونيل24 عمداً اين تأثير را انعكاس مي‌دهد.
«الكترا» در اصل نمايشي مدرن از اورستيا25 آشيل است كه اگرچه به نثر نوشته شده لحن و نواي آثار يوناني دارد را و تكنيك‌هاي صحنه يوناني را با مهارت در آن مي‌گنجاند.

 

[HAN]

. تراژدي انتقام‌جويي26 و تراژدي خون.
درام‌نويسان اليزابتي، تراژدي‌هاي لاتين را بهتر از تراژدي‌هاي يونان مي‌شناختند. مردم زبان لاتين را در تمام قرون ميانه تكلم مي‌كردند، درحالي‌كه زبان يوناني را تا زمان رنسانس بازنمي‌شناختند.
تنها تراژدي‌نويس رومي ستكا27 (قرن چهاردهم پيش از ميلاد و شصت و پنج سال پس از ميلاد) بود كه درام‌هايش از انتقام سخن به ميان مي‌آورد. ميزان مرگ در اين تراژدي‌ها آن‌قدر زياد بود كه بر آن تراژدي خون28 نام نهادند.
قهرمان تراژديِ انتقام، حقِ خود مي‌داند كه انتقام بگيرد. اين‌گونه نمايش‌ها ارواح، مرگ‌هاي خونبار را در خود و با قالبي درخور كه احتمالاً به مرگ خود قهرمان يا منتقم نيز مي‌انجامد، مي‌گنجاند.

 

[HAN]

از اين تعاريف درمي‌يابيم كه هملت29، اثر شكسپير، جزء اين گروه از نمايش‌هاست. هملت، شاهزاده دانمارك، درمي‌يابد كه كلوديوس30، عمويش، پدر او را كشته، با مادرش ازدواج كرده و به تخت و تاج دست يافته است. روح پدر بر هملت ظاهر مي‌شود و از او مي‌خواهد كه انتقامش را از برادرش بستاند. پس از چندي كنجكاوي هملت كلوديوس را مي‌كشد. اما اكنون از اين نوع تراژدي‌ها به‌ندرت به صحنه مي‌آيد.

 

[HAN]

3. تراژدي خانوادگي31
نوعي تراژدي كه زندگي خانوادگي مردم را به تصوير مي‌كشد. نمايشنامه‌هاي اوليه اين گونه تراژدي‌ها، تراژدي اليزابتي بودند. مثلاً در نمايشنامه «آردن اورشم»32 يك تراژدي رئاليستي به نثر كه زماني آن را به شكسپير نسبت مي‌دادند. زندگي بازرگاني در معرض ديد گذاشته مي‌شود كه رابطه آليس33، همسرش، را با فاسقي به نام آردن برملا مي‌دارد كه سرانجام به مرگ آردن مي‌انجامد و شباهت به نمايشنامه «آگاممنون» دارد. اما شخصيت‌هاي آن آدم‌هاي بزرگي چون شهرياران و ملكه‌ها نيستند، بلكه آدم‌هايي به شمار مي‌آيند كه تماشاگران زمان اليزابت آن‌ها را مي‌شناختند.

 

[HAN]

دربارة برخي از تراژدي‌هاي قرن بيستم
1. ماريانا پينه‌دا34 از فدريگو گارسيالوركا35، (1898 ـ 1936)، شاعر و درام‌نويس اسپانيايي.
در اين نمايش از اعمال قهرمانانه بيوه‌زني سخن به ميان مي‌آيد كه آزادي و قانون‌شكنيرا مدنظر دارد و تسهيلاتي پديد مي‌آورد تا از چنگ قانون بگريزد. اما به ‌دليل آنكه پرچمي به نشانه آزادي دوخته است، توسط نيروي انتظامي گرفتار مي‌شود. به او مي‌گويند اگر نام‌ هواداران قانون‌شكن خود را فاش نكند، به دار آويخته خواهد شد. اما ماريانا از بروز دادن نام هواداران خود ابا مي‌كند و بر باور خود اصرار مي‌ورزد، ازاين‌رو، ديگر خيلي دير شده است كه از چنگ قانون بگريزد و ناگزير محكوم به مرگ مي‌شود.

 

[HAN]

2. مگس‌ها36
از ژان پل سارتر37 (1905 ـ 1980)، داستان‌پرداز، فيلسوف و درام‌نويس فرانسوي.
سارتر، افسانه كهن و باستاني يوناني اورستس38 را به گونه‌اي مدرن بازمي‌گويد. با اين تفاوت كه وقتي اورستس پس از تبعيد به زادگاهش بازمي‌گردد در كاخ خود با مشكلات و هرج و مرج ويژه‌اي رودررو مي‌گردد. پادشاه، پدرش، كشته شده و مادرش با قاتل شوي خود ازدواج كرده است.
سارتر در اين قالب نمادهايي از يك اخلاق جسورانه عرضه مي‌دارد. به شخصيت‌هاي نمايش اورستس كهن، جامه‌اي مدرن مي‌پوشاند و تأثير صحنه‌هاي نمايش را با اثاثه تئاتري غيرقابل مقايسه با اثر قبلي فزوني مي‌دهد.

 

[HAN]

3.‌ سايه يك آدمكش 39
از شون اوكيسي40، درام‌نويس ايرلندي (1880 ـ 1964)،
دونالد داورن41 و سيوماس شيلدز42 در اتاقي اجاره‌اي همخانه شده‌اند. بي هيچ دليل ويژه‌اي همسايگان دونالد را چون آدمكشي در نظر مي‌آورند كه در حزب دولت جمهوري صاحب مقامي است. اما او صرفاً شاعري رؤيايي است كه از رمز و راز دوروبر خود لذت مي‌برد. يكي از جمهوري خواهان به سراغ آنان مي‌آيد و توبره‌اي مي‌دهد كه در آن بمب‌هايي جاي گرفته‌اند. وقتي دو نفر از جمله و ميني پاول 43 به خانه يورش مي‌آورند، دوست او توبره‌هاي حامل بمب‌ها را به اتاق خود مي‌برد به گمان اينكه آنان به سراغ او و توبره نخواهند آمد. امّا كار او برملا مي‌شود.

 

[HAN]

4. اميد بزرگ سپيد44، از هوارد سكلر45
نمايشنامه اميد بزرگ سپيد كه برنده جايزه پوليتزر و جايزه منتقدان و جايزه آنتوانت پري46 را از آن خود ساخته است، اثر عظيم و پايايي است كه بايد درباره‌اش به حرف‌هاي منتقدان رجوع كنيم:
«يك اثر بزرگ با يك قهرمان تراژيك كه فريب مي‌خورد، تنزل مقام پيدا مي‌كند و سرانجام ددمنشانه تازيانه مي‌خورد.
هوارد سكلر از اين قهرمان شخصيتي بر اساس نخستين سياه ديرگرا و سرسخت در دنيا آفريده است.
جك جانسن47 نمادي از آرمان سياهان است و تماشاگران سپيد ملزم‌‌اند كه خطا و گناه خودشان را حس كنند... و داستان اين سياه را در سه پرده و شانزده صحنه تاب بياورند.