آموزشی ژانر روانشناختی در ادبیات

[Tara Motlagh]

محتوای روان شناختی در طیف گسترده‌ای از اشکال ادبی، از شعر تا داستان کوتاه، نمایشنامه و رمان ظاهر می‌شود. با این حال، صریح‌ترین مرجع به ذهن انسان در رمان‌های روان‌شناختی یا روان‌شناسی است که به تجربیات، افکار، احساسات، عواطف و درون افراد می‌پردازد.

 

[Tara Motlagh]

رمان روان‌شناختی اثری داستانی است که در آن افکار، انگیزه‌ها و احساسات شخصیت‌ها نسبت به اعمال خارجی آن‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در رمان‌های روان‌شناختی تأکید بر شخصیت‌ها و واکنش‌های عاطفی آنها است و بیشتر از رمان‌های ژانرهای دیگر به ذهن و روان شخصیت‌ها می‌پردازد. ممکن است وقایع داستان به ترتیب زمانی نمایش داده نشوند، اما در ذهن، خاطرات یا خیال شخصیت‌ها اتفاق می‌افتد.

 

[Tara Motlagh]

محتوای روان شناختی می‌تواند اشکال مختلفی را در ادبیات به وجود آورد. می‌توان آن را به صورت نمادین (سمبلیک) یا با کمک استعاره‌ها نشان داد. همچنین میتوان آن را در ساختار متن، زمان، مکان، عمل یا حتی در وزن و آهنگ (ریتم) شعر نیز یافت.

 

[Tara Motlagh]

داستان گنجی (The Tale of Genji)که حدود هزار سال پیش در ژاپن نوشته شده است اولین رمان روان‌شناختی جهان به حساب می‌آید. در اروپا، بوکاچو (Boccaccio)، اولین نماینده روان‌شناسی ادبی محسوب می‌شود. با این حال، محتوای روان‌شناختی اولیه در آثار ادبی در متون فلاسفه یونانی همچون افلاطون و ارسطو نیز یافت می‌شود. آغاز ادبیات روان‌شناختی به عنوان یک ژانر را می‌توان در رمان‌های پاملا (Pamella) اثر ساموئل ریچاردسون و همچنین رمان درون‌نگر تریستان شندی (Tristam Shandy) اثر لورنس استرن ردیابی کرد.

 

[Tara Motlagh]

رمان‌های روان‌شناختی در قرن بیستم با اکتشافات زیگموند فروید در زمینه روانکاوی به طور کامل توسعه یافتند. فروید با تئوری‌های خود در مورد ذهن ناخودآگاه و مکانیسم سرکوب به خوبی شناخته شده است. وی اظهار داشت که ذهن را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: ذهن آگاه که شامل همه چیزهایی است که افراد از آن آگاه هستند و دیگر ذهن ناخودآگاه است که شامل احساسات، افکار و خاطرات افراد می‌شود که بر رفتار آنها تأثیر می‌گذارد.

 

[Tara Motlagh]

جیمز جویس یکی از برجسته‌ترین نویسندگان قرن بیستم است که ذهن شخصیت‌های داستانی‌اش را کندوکاو کرد. اولیس یا یولسیز (Ulysses) او تلفیقی از جریان سیال ذهن (stream of consciousness) و صدای راوی داستان است. زمان در غالب ترتیب زمانی ارائه نمی‌شود، بلکه به درک شخصیت‌ها بستگی دارد، در حالی که تمرکز بیشتر روی فرآیندهای عاطفی و روانی در ذهن شخصیت‌های داستان است.

 

[Tara Motlagh]

افکار، خاطرات، خیالات و جاه طلبی‌ها در هنگام وقوعشان ارائه می‌شوند، صرف‌نظر از آنچه خوانندگان ممکن است منطقی تلقی کنند. در آخرین فصل رمان، جویس برای نمایش یکی از جریان‌های بی‌وقفه افکاری که در ذهن یکی از شخصیت‌های داستان اتفاق می‌افتد از هیچ علایم نگارشی استفاده نمی‌کند.

 

[Tara Motlagh]

ویرجینیا وولف از جریان سیال ذهن برای تأکید بر ویژگی‌های روانی شخصیت‌هایش استفاده می‌کند. او افکار شخصیت‌های خود را با پیش رفتن داستان دنبال می‌کند و رویدادهایی که با خاطرات شخصیت‌های او عجین شده را برجسته می‌کند. وولف از تعدد راویان استفاده می‌کند تا بتواند آنچه را که در ذهن شخصیت‌هایش می‌گذرد را مجسم کند.

 

[Tara Motlagh]

نویسندگان روسی فئودور داستایوفسکی و لئو تولستوی نیز به بررسی روان‌شناسی انسان پرداختند. داستایوفسکی از رئالیسم روان شناختی استفاده کرد و رمان‌های او ترکیبی از روان‌شناسی، جامعه شناسی و ادبیات بود. در جنایات و مکافات (Crime and Punishment)، داستایوفسکی کشمکش‌های معنوی، رنج‌ها و رستگاری دانشجویی را که مرتکب به قتل یک ربا‌خوار شده است را ارائه می‌کند. رمان برادران کارامازوف کشمکش‌های درونی ذهن و قلب را در متن دین ارائه می‌دهند.

 

[Tara Motlagh]

در جنگ و صلح (War and Peace) تولستوی، زندگی درونی، احساسات و افکار مردم به اندازه وقایع زندگی آنها اهمیت دارند. قهرمانان تولستوی در حالی که تلاش می‌کنند حقیقت و عدالت را پیدا کنند، دائماً با کشمکش‌های درونی، تردید، بینش‌های جدید و سرخوردگی روبرو می شوند. تولستوی در جنگ و صلح خود بر دلایل غیر منطقی رفتار انسان تأکید می‌کند. آن گونه که یک شخص فکر می‌کند خرد با عقل پیوندی ندارد، بلکه پیوند آن با قبول اعمال اسرارآمیز مردم است. شرح زندگی درونی شخصیت‌ها حتی در رمان آنا کارنینا اثر تولستوی پیچیده‌تر، فرهیخته‌تر و ظریف‌تر است. در این رمان تک‌گویی‌های (monologues) درونی برای بیان تفاوت‌های ظریف ناامیدی، عشق و سرخوردگی استفاده می‌شوند.