گردشگری داخلی کردستان

[آریادخت]

کُردستان[۱۲] (در لغت به معنای سرزمین کُردها)[۱۳] یک منطقهٔ جغرافیایی-فرهنگی نسبتاً تعریف‌شده در خاورمیانه و آسیای غربی است که بیشتر ساکنان آن را مردم کُرد تشکیل می‌دهند[۱۴] و زبان‌ها و فرهنگ کُردی در آن ایجاد شده و غالب است.[۱۵] از نظر جغرافیایی، کردستان تقریباً شمال غربی زاگرس و رشته‌کوه‌های توروس شرقی را در بر می‌گیرد

 

[آریادخت]

کردستان به‌طور کلی شامل چهار منطقهٔ کردستان ایران،[۱۷] کردستان عراق (اقلیم کردستان عراق و مناطق مورد مناقشه)، کردستان ترکیه و کردستان سوریه است.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱] این منطقه حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع مساحت و ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر جمعیت دارد

 

[آریادخت]

تمامی این سرزمین‌ها بخشی از ایران صفوی بود که طی جنگ چالدران در سال ۱۵۱۴ میلادی، بخش بزرگی از آن (حدود ۸۰٪ کل کردستان) به دولت عثمانی واگذار شد. امپراتوری عثمانی در اوایل قرن بیستم فروپاشید و در نتیجه در حال حاضر علاوه بر ایران، بخش‌هایی از این سرزمین در سه کشور ترکیه، عراق و سوریه تقسیم شده‌است.[۲۸] در تاریخ، نخستین اشاره به کردستان در زمان سلطان سنجر سلجوقی و به نواحی سنندج و کرمانشاه بوده‌است.[۲۲]

 

[آریادخت]

حدود نادقیق سرحدات کردستان از تخمین دقیق مساحت آن جلوگیری می‌کند. دانشنامه بریتانیکا، طول کردستان را ۶۰۰ مایل (۹۶۰ کیلومتر) و پهنایش را ۱۵۰ مایل (۲۴۰ کیلومتر) تخمین می‌زند. قاموس العالم، استانبول ۱۸۹۶ که دربارهٔ ولایات کرد عثمانیست طول آن را ۹۰۰ کیلومتر و پهنایش را بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر می‌نویسد. در حال حاضر، استان‌های مختلف کردستان ۱۹۰۰۰۰ کیلومتر مربع را در ترکیه، ۱۲۵۰۰۰ کیلومتر مربع را در ایران، ۶۵۰۰۰ کیلومتر مربع را در عراق، و ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع را در سوریه در بر می‌گیرند. کل مساحت کردستان حدوداً ۳۹۲۰۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود

 

[آریادخت]

محمد مردوخ کردستانی محدوده کردستان و ولایات و شهرهای مهم آن را چنین بیان کرده‌است: «کردستان متقسم است به شش ولایت از این قرار:

ولایت دیاربکر که مرکز آن هم شهر دیاربکر است و شهرهای عمده آن عبارتند از:میافارقین، ماردین، ارغنی، سوه‌رگ، آمد، جزیره ابن عمر، سعرد، لرجکی.

 

[آریادخت]

ولایت موصل که مرکز آن شهر موصل و شهرهای عمده‌اش عبارتند از: اربیل یا هولر، سلیمانیه، بستان، کرکوک یا آرنجا که موطن سلطان صلاح‌الدین ایوبی است، سنجار، عمادیه، رواندوز، کفری، صلاحیه، گلعنبر.

 

[آریادخت]

ولایت کرمانشاه که مرکزش کرمانشاه با سابقه تاریخی بسیار است و گیلانغرب، سنقر، کنگاور، کرند، هارون‌آباد، سرپل ذهاب و قصر شیرین و هرسین از شهرهای آنند.
ولایت لرستان که شامل شهرهای بروجرد، خرم‌آباد، سیمره، ملایر، نهاوند و تویسرکان می‌باشد.»

 

[آریادخت]

ادمونس در کتاب خود بنام «کردها، عرب‌ها و ترک‌ها» می‌نویسد: شمال کردستان به وسیلهٔ خطی بین ارزروم و ارزنجان مشخص است. پس از آن خط قهرمان‌مرعش را دور زده و به طرف جنوب می‌رود و عثمانیه را دور زده و از غرب به دریای مدیترانه می‌رسد. در جنوب غرب به جبله و بعد به حلب می‌رسد. در جنوب غربی از تپه‌هایی که در جهت رود دجله قرار دارند گذشته و به طرف رشته‌کوه حمرین متمایل می‌شود و تا شرق از کرمانشاه و ایلام گذشته و با عبور از سنندج و سقز در جنوب آذربایجان غربی پایان می‌یابد

 

[آریادخت]

در زمان سلطان احمد سنجر سلجوقی، ایالتی با پایتختی شهر بهار ایجاد شد که امروزه در شمال شرقی همدان قرار دارد. این ایالت که بین آذربایجان و لرستان قرار داشت شامل ناحیه‌ای از همدان، دینور، کرمانشاه و سنه (سنندج) در شرق زاگرس و در غرب استان ایلام پشتکوه، شهرزور و خفتیه در زاب می‌شد. حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب کردستان را به ۱۶ بخش تقسیم کرده‌است و از الانی، الیشتر، بهار، خفتیان، دربند تاج‌خاتون، دربند زنگی، دزبیل، دینور، سلطان‌آباد چمچمال، شهرزور، کرمانشاه، کرند و خوشان، کنگور، مایدشت، هرسین، و وسطام به عنوان شهرهای آن یاد کرده‌است.

 

[آریادخت]

به هر روی محدوده نامی‌کردستان در قرن‌های مختلف متغیر بوده‌است. شرف‌الدین بدلیسی در شرفنامه فصول سوم و چهارم کتاب اول مردم لر را جزو کردستان می‌آورد. همه مؤرخین عربی همه چیز را در ایالتی که جبال می‌خوانند می‌آورند. اولیا چلبی جهانگرد ترک، در سیاست نامه‌اش ۹ ولایت را که در زمان او کردستان را تشکیل می‌دادند برمی‌شمرد: ارزروم، وان، حکاری، دیاربکر، جزیره، احمدیه، موصل، شهرزور و اردلان که پیمودنش ۱۷ روز زمان می‌برده‌است. رقابت بین سلاطین عثمانی و شاهان ایران این یگانگی را شکست.[۷]