مهره داران کرکس

[سلین]

کرکس یا لاشخور، اشاره به دو گروه متفاوت از پرندگان شکاری لاشه‌خوار، شامل کرکس‌های بر جدید بومی قاره آمریکا و کرکس‌های بر قدیم بومی آفریقا و اوراسیا دارد. در استرالیا و جنوبگان نیز هیچ کرکسی بومی نیست؛ با این حال کرکس‌های سرسفید توانسته‌اند از خط والاس عبور کنند.

نام‌شناسی

پرندگان شکاری لاشه‌خوار را در زبان فارسی بیشتر کرکس و لاشخور می‌نامند. گاهی واژه‌های کرگس، لشخور، دژکاک، دال، مرغ مردارخوار و نسر (واژه عربی) نیز برای نامیدن آن‌ها استفاده می‌شوند. کرکس را در زبان پهلوی، کرکاس می‌گفتند

 

[سلین]

ویژگی‌های جسمانی
بیشتر کرکس‌ها سری تاس و بدون پرهای معمولی دارند. به‌طور تاریخی تصور می‌شد که تاس بودن سر کرکس‌ها برای جلوگیری از آلودگی هنگام تغذیه از مردار است، اما تحقیقات جدیدتر نشان می‌دهد پوست نقش مهمی در تنظیم حرارت بدن دارد. به همین دلیل است که در سرما سر خود را در بدن فرو می‌برند و در گرما گردن خود را باز می‌کنند.

در مقایسه با گونه‌های بر قدیم کرکس، کرکس‌های بر جدید دارای پاهایی صاف و ضعیف هستند که برای چنگ زدن مناسب نیستند.

حواس

کرکس‌های بر جدید سرده پاکیزه‌گرها (Cathartes)، مانند کرکس بوقلمونی، دارای پیاز بویایی بزرگ و توسعه‌یافته‌ای هستند که به آن‌ها امکان ردیابی مردار از طریق بو را می‌دهد؛ ویژگی‌ای که در میان پرندگان غیرمعمول است و در دیگر گونه‌های کرکس‌ها (بر قدیم و جدید) نیز یافت نمی‌شود.

 

[سلین]

زادآوری

کرکس‌های بر قدیم بیشتر بر بالای درختان یا روی صخره‌ها آشینانه می‌سازند. بیشتر کرکس‌های بر قدیم تنها یک تخم می‌گذارند. کرکس‌های بر جدید آشیانه نمی‌سازند و در عوض تخم‌های خود را درون حفره‌های طبیعی صخره‌ها و درختان قرار می‌دهند. گونه‌های کوچک‌تر این کرکس‌ها دو تخم می‌گذارند و زمان تولد جوجه آن‌ها بیش از یک ماه طول می‌کشد. بزرگترین گونه‌ها اما تنها یک تخم می‌گذارند و زمان تولد جوجه ممکن است حدود دو ماه طول بکشد. نوزادان کرکس‌های بر جدید در مقایسه با نوزادان سایر پرندگان شکاری دیرتر رشد می‌کنند.

 

[سلین]

تغذیه​

گروهی کرکس سیاه بر سر لاشه یک گوزن
به غیر از هما که بیشتر رژیم غذاییش از مغز استخوان موجود در استخوان لاشه‌ها تامین می‌شود، باقی کرکس‌ها غذای خود را از گوشت مردار تهیه می‌کنند. این پرندگان معمولاً پوست مردار را با منقار خود می‌درند؛ اما اگر پوست جانور مرده به قدری ضخیم باشد که قادر به دریدنش نباشند، منتظر ورود مردارخوار قوی‌تری می‌مانند تا این کار را انجام دهد. کرکس‌ها به‌ندرت به جانوران تندرست حمله می‌کنند، ولی ممکن است جانوران زخمی یا بیمار را بکشند. کرکس‌ها جانورانی سودمند برای جلوگیری از گندیدگی و عفونت‌زایی مردارها هستند؛ به‌ویژه در مناطق گرمسیر

اسید معده کرکس‌ها بسیار نیرومند و دارای پی‌اچ برابر با ۱ است. به کمک این اسید، باکتری‌های سیاه‌زخم، وبا و سم بوتولینوم که برای مردارخواران دیگر می‌تواند مرگبار باشند در معده کرکس از بین می‌روند.

کرکس‌های بر جدید اغلب در هنگام احساس تهدید استفراغ می‌کنند. برخلاف برخی تصورات، پرتاب استفراغ وسیله دفاع این پرندگان نیست؛ بلکه باعث سبک شدن معده و در نتیجه سهولت در پروازکردن به منظور گریختن می‌شود. همچنین غذای استفراغ شده ممکن است توجه شکارچی را جلب و به گریختن کرکس کمک کند.

کرکس‌های بر جدید روی پاهای خود دفع مدفوع می‌کنند. اسید اوریک موجود در مدفوع باکتری‌هایی را که از روی لاشه بر روی سطح پاهای این پرندگان تجمع کرده‌اند را از بین می‌برد و از سویی دیگر با تبخیر آب موجود در مدفوع باعث خنک شدن پاها و رگ‌های خونی آن‌ها می‌شود.