دین و مذهب کلیسای حواری ارمنی

[YASNA.B]

بارتلمیوس قدیس در ارتفاعات آرتاشات بود که با تادئوس قدیس برخورد نمود. دو قدیس راهشان را از همدیگر جدا نمودند. تادئوس به سوی شاوارشان و بارتلمیوس به سمت منطقه زارواند (سلماس) رفت.

 

[YASNA.B]

بارتلمیوس قدیس به واسپوراکان رفت و در آنجا بود که این بار وِگوهی خواهر پادشاه ساناتروک به مسیح ایمان آورده و تعمید گرفت.

 

[YASNA.B]

پادشاه فردی از نظامیان خود به نامترنیتوس را مأمور کرد تا وِگوهی را به بازگشت به دین اجدادی خود ترغیب کند ولی ترنتیوس خود به گروه مؤمنین پیوست. بالاخره به دستور پادشاه بارتلمیوس قدیس را سنگسار کردند (بین سال‌های ۵۰ تا ۶۸م). وگوهی و ترنیتوس را کشتند. بعد از شهادت آنان هزاران تن به آنان ایمان آوردند.

 

[YASNA.B]

مزار این قدیس در کلیسای معروف کلیسای بارتوقیمئوس مقدس واقع در نزدیکی شهر باش قلعه در شرق ترکیه برای ارمنیان، همچون قره کلیسا در ایران، اهمیت مذهبی بسیار زیادی دارد.

 

[YASNA.B]

بعد از شهادت آن دو قدیس روند گسترش دین مسیح که از طریق فعالیت‌های آن دو وارد ارمنستان شده بود، در سده دوم و سوم نیز بدون انقطاع ادامه یافت.

 

[YASNA.B]

این دو حواری دارای جانشینانی شدند. آن دو قدیس در هنگام ایراد موعظه‌های خود در مناطق مختلف اسقفهایی را تربیت نمودند که می‌توان به: «اسقف گومس (شاگرد بارتلمیوس)،اسقف زکریا (شاگرد تادئوس)، زیمنتوس آذرنرسی که بدست بربرها به کشته شد.

 

[YASNA.B]

سپس موشه یا موشق از ایران جانشین وی شد؛ و اسقف شاهین و اسقف شاوارش و افراد دیگر.»

 

[YASNA.B]

در زمان سلطنت تیرداد سوم ملقب به کبیر حادثه‌ای روی داد که برای همیشه روی زندگی ملت ارمنی تأثیر گذاشت؛ و آن گرویدن این ملت به کیش مسیحی بود.

 

[YASNA.B]

می‌توان این حادثه را به عنوان نقطه مرکزی تاریخ این ملت به حساب آورد، و در واقع دنباله همه حوادث بعدی در رابطه با این حادثه بوده‌است. از این گذشته، بعدها آشکار شد که مسیحیت برای ارمنستان نخست عامل تحول و سپس عامل حفظ و نگهداری خود شده‌است.

 

[YASNA.B]

آبیش در کتاب خود می‌نویسد:
«و این از آن جهت است که ملت ارمنی تحت تأثیر مسیحیت چنان زود به درجه والایی از فرهنگ رسیده که امروز مظهر عاملی چنین مهم در تاریخ بشریت است.»