آموزشی کیفیت ترجمه چگونه ارزیابی می‌شود؟

[DLNZ.]

کیفیت ترجمه

مبحث کیفیت ترجمه متون همواره در مباحث مربوط به ترجمه چه به عنوان یک محصول و چه به عنوان یک فرایند از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. در هر ترجمه ای هدف اصلی، ارائه ترجمه خوب و استاندارد است. اما یک ترجمه خوب دیگر ترجمه تحت اللفظی لغات از زبان مبدا به زبان مقصد نیست بلکه ترجمه ایست که تاثیر مورد نظر نویسنده اصلی در متن مبدا را در مخاطب مقصد اعمال کند. بنابراین کیفیت نه یک شاخصی عینی که عاملی نسبی است که به مخاطب متن و معیارهای ارزیابی وی بستگی دارد.هدف اصلی در به کاربردن دانش ترجمه درواقع دستیابی به معانی و مفاهیم صحیح کلام در زبان هایی جز زبان مادری ست و این هدف ناشی از خواسته ی مترجم مبنی بر دسترسی به انواع منابع اطلاعاتی و همراه شدن با پیشرفت هاست.

 

[DLNZ.]

کیفیت ترجمه چگونه ارزیابی می‌شود؟

صرف نظر از تفاسیر مختلف از مفهوم کیفیت در فرآیند ترجمه تخصصی، معیارها و روشهای مختلفی برای ارزیابی و سنجش این کیفیت ارائه شده است. همچنین افراد مختلفی که می توانند کیفیت متن مقصد را ارزیابی کنند ممکن است: مخاطبان آنی متن، تولیدکنندگان متن مقصد (خودارزشیابی)، و اشخاص ثالث، برای مثال، نمایندگان تولید کننده متن مبدأ، کارفرمایان، همکاران، و افرادی مانند اساتید ترجمه که در زمینه ارزیابی ترجمه صاحب نظرند، باشند.

 

[DLNZ.]

معیارهای ارزیابی

فاکتورهای دخیل در ارزیابی کیفیت ترجمه، بسته به هدف از ارزیابی و چهارچوب نظری بکار گرفته شده توسط افرادی که کیفیت ترجمه را ارزیابی می کنند، با هم متفاوت می باشد. به گفته هاوس ( 1997:1 ) "پیش نیاز ارزشیابی کیفیت یک ترجمه وجود یک نظریه ترجمه است. بنابراین، وجود نگرشهای مختلف نسبت به ترجمه منجر به تفاوت برداشت ها از مفهوم کیفیت ترجمانی و در نتیجه، تفاوت روش های ارزیابی آن می گردد." معمولاً معیار سنجش در چنین ارزشیابی متن مبدأ است، به عبارت دیگر ترجمه خوب بازآفرینی دقیقی از متن مبدأ می باشد. در مدل های زبانشناختی ترجمه که چنین تعریفی از ارزیابی دارند، برای ارزیابی کیفیت ترجمه، متن مقصد با متن مبدأ مقایسه می گردد تا مشخص شود آیا بازآفرینی متن مقصد دقیق، صحیح، کامل، وفادارانه، یا درست از متن مبدأ هست یا خیر. این مقایسه هم از نظر کمی (یعنی کامل بودن انتقال پیام) انجام می گیرد و هم از نظر کیفی، یعنی دقیق بودن در "معانی صریح و ضمنی از نظر ارجاعی و کاربردی". مدل ارزیابی غالب درآموزش ترجمه، خصوصاً در کلاس های ترجمه ای که بخشی از دوره های آموزش زبان در مدارس و دانشگاه ها بحساب می آیند، نیز بدین گونه است. "دقت کاربردی"، در حقیقت به جنبه های متنی و موقعیتی اشاره دارد که معیارهای مهمی در مدلهای زبانشناختی-متنی، کاربردی، و گفتمانی ترجمه بشمار می روند. یکی از دستاوردهای مهم این مدلها این است که توجه همگان را از ترجمه بعنوان "بازآفرینی متن" به ترجمه بعنوان "آفرینش متن" معطوف کرده اند. تفکر غالب در این مدلها آن است که ما نه واژگان و ساختارهای دستورزبانی، بلکه متن را بعنوان فرآیندی ارتباطی ترجمه می کنیم. به عبارت دیگر، ما همواره با متون در موقعیتها و فرهنگهای گوناگون سروکار داریم؛ بعلاوه، هر متن نماینده، یا نمونه ای از یک گونه یا ژانر خاص است، از این رو متن بوسیله خصوصیات درون متنی و برون متنی خاصی تعریف می گردد که این خصوصیات کمابیش قراردادی هستند. برای مثال، گزارش های هواشناسی، کاتالوگ ها و یا گزارشهای اقتصادی سالانه نمونه هایی از ژانرهایی هستند که از نظر ترتیب ارائه اطلاعات، ساختارهای متنی کلان، انتخابهای واژگانی، و ساختارهای نحوی در حد زیادی قراردادی می باشند،

این در حالیست که خصوصیات متنی متون ادبی یا مقالات علمی چندان هم قراردادی نیست. در واقع متن مقصد "دقیق از نظر کاربردی" متنی است که با قراردادهای متن-گونه شناختی در زبان و فرهنگ مقصد مطابقت بوده و انتظارات مخاطبین متن مبدأ را در موقعیت ارتباطی خاص برآورده می سازد. در این رویکرد، اصولاً قالب زبانشناختی متن مقصد بوسیله قراردادهای متن-گونه شناختی زبان مقصد و همچنین موقعیت ارتباطی فرهنگ مقصد (برای مثال، زمان و مکان، دانش و تجربه مخاطبین مقصد) که متن مقصد درآن نقش خود را ایفا می کند تعیین می گردد نه بوسیله ساختارهای زبانشناختی متن مبدأ.

 

[DLNZ.]

در حالت کلی و بطور خلاصه،برای سنجش و ارزیابی کیفیت ترجمه همواره باید این موارد را لحاظ کرد:

ترجمه، در رساندن مفهوم متن اصلی به رسالت خود عمل کند؛

لحن نویسنده در متن ترجمه شده رعایت شده باشد؛

مترجم زبان خاص و متناسب با متن را بکار برده و واژه های درست، دقیق و ملموسی را به جای واژه های متن اصلی انتخاب کند؛

دستور زبان و نشانه های نگارشی را بدقت اعمال کند؛

و در نهایت، تفصیل یا اختصار متن مبدا را در ترجمه به زبان مقصد کاملا مراعات کند .

بنابراین، برای یک مترجم بسیار مهم است که بداند برای چه کسی ترجمه می کند و مخاطب قصد دارد از ترجمه چه استفاده ای کند.

یکی از مشکلات اصلی در زمینه ارزیابی کیفیت ترجمه عدم وجود هماهنگی در ارزیابی هایی است که توسط چند ارزیاب مختلف انجام می گیرند. اما آیا اصولاً هماهنگی در ارزیابی ترجمه توسط چندین ارزیاب امکان پذیر است؟ از آنجاییکه ارزیابان، با توجه به عوامل موثر در شرایط ارزیابی، هر یک هدف خاص خود را دنبال می کنند و معیارهای متفاوتی برای ارزیابی دارند "منفی" است.

در بخش پایانی این مطلب چند نکته برای کسانی که کار ترجمه خود را به مترجمین و موسسات ترجمه میسپارند، خواهیم داشت. اما قبل از هر چیزی علاوه بر لزوم دقت در انتخاب مترجم یا تیم ترجمه، ضروریست که خود شخصا بر هر مرحله از کار نظارت داشته و آنرا کنترل کنید. این کار مطمئنا موجب نتیجه بهتر و بهبود کیفیت ترجمه خواهد شد.

 

[DLNZ.]

۱. ارتباط مداوم با مترجم یا گروه مترجمین

از مترجم بخواهید در صورت برخورد با هر سوال یا ابهامی در خصوص متن مبدا با شما در میان بگذارد. این روند را در طول کل فرایند ترجمه حفظ کنید تا هیچ مسئله ای حل نشده باقی نماند.

 

[DLNZ.]

۲. شفاف سازی و رفع تناقض ها

ممکن است در مورد انتخاب کلمات یا اصطلاحات با مترجم خود اتفاق نظر نداشته باشید و در طی فرآیند ترجمه اختلاف نظرهایی پیش بیاید. به همین دلیل بهتر است از قبل راهی برای رفع عدم هماهنگی ها و مناقشات احتمالی پیش بینی کنید.

متن ترجمه شده خود را از طریق بازنگری و نقد به متنی بدون غلط چه گرامری، املایی، از قلم افتادگی و رسایی تبدیل کنید. بازخورد دیگران را بررسی و بازخورد های منطقی را اعمال کنید. اما احتیاط لازم را فراموش نکنید، زیرا بازنگری کننده سلیقه و تجربه خود را اعمال می کند و ممکن است اعمال سلیقه موجب به زیر سوال رفتن کیفیت کار شود. از آنجایی که مترجم در حوزه کاری ترجمه دارای تجربه و مهارت بالاتری است، سعی کنید ابتدا از نظرات مترجم استفاده کنید و معیار قضاوت را مهارت و تجربه وی قرار دهید.

 

[DLNZ.]

3. بازنگری توسط یک مترجم دیگر

گاهی لازم است از یک مترجم مستقل دیگر بخواهید متن ترجمه شده را مرور کرده و نواقص و ایرادات احتمالی را لیست کند. البته برای اینکار باید معیارهای ارزیابی را خودتان تعیین کنید.
بازنگری مستقل برای مواقعی که کار را به مترجم جدیدی هنوز تجربه کار با وی را نداریدمیسپارید گزینه مناسبی است. همچنین در مواقعی که چندین مترجم روی اسناد شما کار می کنند و می خواهید یکنواختی متن حفظ شود نیز بازنگری می تواند کمک کننده باشد.