مکان‌های تاریخی «هلیلان» تمدنی فراموش شده

[اولدوز]

اشتاین تپه‌های کزآباد را A,B,Cنامگذاری نموده و در نقشه‌هایی که از توپوگرافی این تپه‌ها تهیه کرده، موقعیت ترانشه‌های حفاری شده را نشان داده است. اشتاین در مکانی ناشناخته به نام پله‌کبود (PillaKabud) با آثار عصر مفرغ در هلیلان نیز کاوش کرده است. همچنین قبل از اینکه وارد هلیلان گردد، در ساحل چپ رودخانه سیمره که در محدوده استان لرستان واقع است، در قبرستان موراخان (Murakun) با آثار عصر مفرغ نیز حفاری نموده است.
در سال 1341 شمسی و این بار به وسیله یک هیأت دانمارکی به سرپرستی یورگن ملدگارد، بار دیگر مطالعات باستان‌شناسی در درّه‌‌ی هلیلان آغاز گردید. در این سال و سال‌های 1342- 1343 شمسی بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی مهمی در هلیلان انجام گرفت، که هدف اصلی از این سری مطالعات بر حل مسائل مرتبط با عصر مفرغ و عصر آهن قدیم در لرستان متمرکز بود. در همین ارتباط در بهار 1342 شمسی کاوش و حفاری در تپه گوران به سرپرستی پدر مورتنسن آغاز گردید.

 

[اولدوز]

خانم کلرگاف باستان‌شناسیاز کشور انگلستان مابین سال‌های 1342- 1346 شمسی در جریان بررسی‌های باستان‌شناسی که در منطقه پیشکوه (لرستان) انجام داده بود از درّه‌ هلیلان نیز بازدید به عمل آوردند. گاف 3 محل با سفال نوع گیان II- IVو 7 محل با سفال عصر مفرغ جدید در درّه‌ هلیلان معرفی نموده است.در بهار سال 1352 شمسی هیأت دانمارکی تصمیم گرفت که درّه‌ هلیلان را دوباره مورد بررسی باستان‌شناسی قرار دهد. این سری بررسی‌های باستان‌شناسی به شکل فشرده انجام گرفت؛ این بار محورتوجه بر مطالعه مکان‌های باستانی درّه‌ هلیلان از قدیمی‌ترین دوره‌ها تا حدود 3000 (ق.م) متمرکز گردید.
شناسایی 161 محل باستانی در هلیلان در دومین فصل کاوشهای این منطقه

 

[اولدوز]

دومین فصل این بررسی‌ها در پاییز سال 1353 شمسی انجام گرفت. در مجموع در جریان این دو فصل بررسی باستان‌شناسی در درّه‌ هلیلان تعداد 161 محل باستانی، شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت.
این در حالی است که در جریان مطالعات قبلی هیأت دانمارکی، مطالعات اورل اشتاین و خانم کلرگاف فقط 16 محل باستانی در درّه‌‌ی هلیلان شناسایی گردیده بود. (1975. م)
براساس مطالعات هنریکسون در مجموع و در جریان مطالعات باستان‌شناسی که در دوره قبل از انقلاب اسلامی در درّه‌‌ی هلیلان انجام گرفته بود، در 7 نقطه مواد فرهنگی عصر برنز شناسایی گردیده است. لیکن ایشان چغاسبز رومشکان را به اشتباه در زمره نقاط باستانی درّه‌ هلیلان محسوب نموده‌اند.

 

[اولدوز]

نقاط باستانی عصر مفرغ درّه‌‌ی هلیلان
نقاط باستانی عصر مفرغ درّه‌‌ی هلیلان که در این دوره شناسایی شده‌اند، عبارتند از: تپه‌گوران، تپه‌کزآباد A، غار درمر کهره، چیا‌فتح‌اله و تنگ حمام‌لان در زردلان. در سال 1387 شمسی درّه‌‌ی هلیلان توسط یک هیأت ایرانی به سرپرستی دکتر ابراهیم مرادی مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت.

 

[اولدوز]

در این بررسی در مجموع 33 محل باستانی شناسایی و معرفی شده است. در میان نقاط شناسایی شده علاوه بر تپه گوران و کزآباد، در 6 نقطه دیگر مواد فرهنگی عصر مفرغ شناسایی شده که مواد فرهنگی گردآوری شده از سطح اکثر این نقاط را قطعات سفال غیر شاخص تشکیل می‌دهد. ظاهراً در این مطالعه محل‌های باستانی غار درمر در کهره، چیافتح‌اله و تنگ حمام‌لان شناسایی نشده‌اند.
در سال 1389 شمسی بخش شرقی دشت هلیلان یعنی منطقه زردلان توسط یک هیأت ایرانی به سرپرستی دکتر حبیب‌اله محمودیان مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. در این بررسی گورستانهای این ناحیه از درّه‌‌ی هلیلان مورد بررسی و شناسایی قرار گرفتند.

 

[اولدوز]

تمدن و آثار تاریخی هلیلان نیازمند محافظت و معرفی به آیندگان
آنچه که در این مقوله به آن اشاره شد علاوه بر اینکه قدمت تاریخ و تمدن کهن ایرانی در منطقه زاگرس و ایلام را نشان می دهد به خوبی اشکار میکند که این منطقه در دل خود دارای تمدنهای کهن و دیرینه ای بوده است.
با این حال با اینکه در دهه های گذشته توسط باستان شناسان و پژوهشگران عمدتاً اروپایی مطالعات گسترده ای در این مناطق صورت گرفته و مکانهای باستانی مهم آن کشف و مشخص شده اند به نظر میرسد هنوز هم با همه این پژوهشها در سالهای اخیر یک دوره فراموشی بر سر این تمدنها و مکانهای تاریخی ارزشمند سایه افکنده است که می طلبد مسئولین میراث فرهنگی و گردشگری کشور و استان به اهمیت این تمدنهای فراموش شده پی برده و ضمن محافظت بیشتر از آنها نسبت به معرفی آن به آینده گان و حتی مردم عصر حاضر همت گمارند.

 

[اولدوز]

منبع: خبر آنلاین