باستان شناسی «گنجینۀ وخش»؛ مجموعه‌ای حیرت‌آور از اشیاء طلایی دوران هخامنشی

[اولدوز]

نیامِ شمشیر

گاهی به نیامِ شمشیر «نیامِ خنجر» نیز گفته شده است، اما کابردِ این اصطلاح به این دلیل است که شمشیر کوتاه ایرانی (آکیناکس/آکیناکه) با خنجر اشتباه گرفته شده است. روی غلاف شمشیر صحنه‌ای از شکار شیر نقش بسته شده که شبیه به سنگ‌نگاره‌های پرسپولیس است، آنجایی که یکی از سلاح‌دارانِ داریوش اول (۵۲۲ تا ۴۸۶ قبل‌ازمیلاد) یکی از آن‌ها را دارد.

 

[اولدوز]

ماهی طلایی
ماهی طلایی، ۲۴.۲ سانتی‌متر طول و ۳۷۰ گرم وزن دارد. توخالی است و دهانی باز دارد و حلقه‌ای به آن وصل است که بتوان آن را آویزان کرد. گفته می‌شود از آن برای حمل روغن یا عطر استفاده می‌شده است. در چندین موقعیت از این ماهی به عنوان ماهی کپور یاد شده است، اما در سال ۲۰۱۶، نویسنده و یکی از علاقه‌مندانِ ماهیگیری، آدریان برتون، آن را زردپرِ ترکستان تشخیص داد که منحصراً در رود وخش یافت می‌شود و بیش‌تر از کپور شبیه به ماهیِ طلایی گنجینه وخش است.

 

[اولدوز]

این گنجینه چگونه از موزه بریتانیا سر درآورد؟

در سال ۱۸۷۹ میلادی، یکی از ژنرال‌های روس به نام اِن. اِی. مایِو، گزارش اکتشاف در مکانی در نزدیکی قلعه تاریخیِ تختِ‌کواد در نزدیکی وخش را دارد و با ساکنانِ محلی گفتگو کرد؛ آن‌ها به او گفتند که در گذشته در آن مکان گنجینه‌ای شاملِ ببر طلایی _ که بعداَ به «تجار هندی» فروخته شده است ـ پیدا شده است.


در ۲۴ ژوئن سال ۱۸۸۰ در نشریه نظامی و شهروندیِ لاهور، گزارش شد که مقادیر قابل‌توجهی طلا از تجار هندی در کابل در افغانستان دزدیده شده است. کاپیتان فرانسیس چارلز برتون، یکی از افسران بریتانیایی که در دریا مستقر بود، دزدان را تعقیب کرد و مقادیر زیادی گنج کشف و آن‌ها را به تجار هندی بازگرداند که آن‌ها هم به او یکی از مجموعه‌های بازوبند را فروختند. این داستان، توجه افسرانِ بریتانیایی، به‌خصوص سر الکساندر کانینگهام (۱۸۱۴-۱۸۹۳) که در آن زمان به عنوان نقشه‌بردار باستان‌شناسی هند منسوب شده بود و دانشِ وسیعِ تاریخی و باستان‌شناسی از منطقه داشت، را به خود جلب کرد. کانینگاهم از تجار چند قلم از اشیاء گنجینه را خرید و باقی‌مانده گنجینه را نیز عتیقه‌شناس بریتانیایی، سِر اِی. دبلیو. فرانکس (۱۸۲۶-۱۸۹۷) خریداری کرد. بعد‌ها فرانکس گنجینه کانینگهام را هم خرید و کل گنجینه را برای موزه بریتانیا، جایی که مدیرش بود، باقی گذاشت.

 

[اولدوز]

منبع: فرادید