آموزشی آشنایی با انواع آرایه‌های ادبی

[ماه بانو]

11- آرایه ادبی تصدیر

اگر واژه ای در آغاز و پایان بیتی تكرار شود ، در اصطلاح ادب تصدیر نامیده می شود .

مثال:

سعدی به روزگاران مهر نشسته بر دل

بیرون نمی توان كرد الّا به روزگاران

 

[ماه بانو]

12- آرایه ادبی مراعات نظیر ​

استفاده از واژه های یك مجموعه كه با هم تناسب دارند .

تناسب بین واژه ها می تواند از نظر جنس ، نوع ، مكان ، زمان ، همراهی و ….. باشد .

*مراعات نظیر ، پركاربردترین آرایه در شعر و نثر فارسی است.
* همواره اركان تشبیه ، مراعات نظیر هم محسوب می شوند.
* آرایه تضاد ، مراعات نظیر نیز به حساب می آید.

مثال:

اشك چون دریا و غم ، طوفان اشك

دل بود كشتی سرگردان اشك

غم و دل و اشك و دریا و طوفان و كشتی مراعات نظیرند.

بیستون بر سر راه است مباد از شیرین

خبری گفته و غمگین دل فرهاد کنید

بیستون، شیرین، فرهاد مراعات نظیرند.

 

[ماه بانو]

۱۳-آرایه ادبی تلمیح

هرگاه به حدیث ، داستان ، خاطره ، آیه ، شعر ، ضرب المثل و هر موضوع دیگری كه اغلب مردم از آن سابقه ذهنی دارند، اشاره شود آرایه تلمیح پدید می آید .

مثال:

ما قصه سكندر و دارا نخوانده ایم	از ما به جز حكایت مهر و وفا مپرس
گفت آن یار كزو گشت سردار بلند	جرمش این بود كه اسرار هویدا می كرد

 

[ماه بانو]

14- آرایه ادبی تضمین

آوردن آرایه، حدیث ،مثل یا بیتی از شاعر دیگر در اثنای كلام.

معمولاً شعر یا جملۀ تضمین را در “” قرار می دهند.

مثال:

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد	که رحمت برآن تربت پاک باد
“میازار موری که دانه کش است”	“که جان دارد و جان شیرین خوش است”

بیت دوم از فردوسی است و سعدی عیناً آنرا در شعر خود تضمین کرده است.

 

[ماه بانو]

15- آرایه ادبی تضاد

كاربرد كلماتی در سخن است كه معنی آنها متضاد است.

مانند : نیكی و بدی،درویش و غنی،خواب و بیداری، قناعت و حرص، سپید و سیاه .

مثال:

بسیار سیه سپید کرده است

دوران سپهر لاجورد

 

[ماه بانو]

16- آرایه ادبی پارادکس (تناقض نما)

نسبت دادن دو حالت و ویژگی متضاد به یك پدیده است . مانند : سیر ِگرسنه،خاموش ِگویا .

مثال:

چیست این سقف بلند “ساده بسیار نقش “	زین معمّا هیچ دانا در جهان آگاه نیست
طنز یعنی “گریه کردن قاه قاه”	طنز یعنی “خنده ی پر اشک و آه”