آموزشی آشنایی با مود در ادبیات

[Tara Motlagh]

تمام آثار ادبی دارای یک «مود» (Mood) یا «حال و هوا» و «اتمسفرِ» مشخص هستند، چرا که یک اتمسفر قدرتمند، نقشی حیاتی را در تأثیرگذاریِ عاطفی و میزان ماندگاریِ اثر در ذهن مخاطبین ایفا می کند. «مود» در ادبیات، همان احساسی است که نویسنده در تلاش است تا در مخاطبین برانگیزد—احساساتی مانند آرامش، اضطراب، ترس، لذت، یا خشم.

 

[Tara Motlagh]

داستان‌های کوتاه یا شعرها، اغلب فقط یک یا دو «مود» دارند چرا که در این قالب‌ها، فضای زیادی در اختیار نویسنده نیست تا بتواند به اتمسفرهای مختلف بپردازد. رمان‌ها اما فضایی کافی را برای پرداختن به «مودهای» چندگانه در اختیار نویسنده قرار می دهند، اما حتی با وجود «مودهای» متعدد در یک رمان، معمولا یک احساس یا اتمسفرِ کلی بر سراسر روایت حاکم است که مخاطبین می توانند پس از پایان اثر، آن را درک کنند و به خاطر بسپارند.

 

[Tara Motlagh]

یک طرف رودخانه، دامنه‌ی کوه، طلایی رنگ است و رودخانه دایره‌وار به سمت آن سرازیر می شود و تا صخره های محکم کوهستان «گابیلان» می رسد. درون دره، کنار آب، درختان ردیف شده‌اند... درختان بید با هر بهار تازه و سبز می شوند، خاشاک همراه با سیلاب های زمستانی در مسیر رودخانه حرکت کرده و در نهایت به شاخه های زیرین درخت های چنار چسبیده‌اند. درختان چنار با شاخه های خمیده‌، بر روی برکه طاق زده‌اند. روی لبه‌ی سنگلاخی برکه، زیر درختان، برگ ها آن‌قدر عمیق و شکننده فرش شده‌اند که اگر یک مارمولک از روی آن ها رد شود، سر و صدای بلندی به وجود می آید.—از کتاب «موش ها و آدم ها» اثر «جان اشتاین بک»

 

[Tara Motlagh]

چرا خلق «مود» در داستان ها مهم است؟

مهارت نویسنده در خلق و تثبیت اتمسفر داستان، نقشی سرنوشت‌ساز در میزان موفقیت اثر دارد. داستانی که از اتمسفری منسجم و به‌دقت فکرشده بهره‌مند است، می تواند واکنشی عاطفی را در مخاطبین برانگیزد—نکته‌ای که باعث می شود آن ها به داستان علاقه‌مند باقی بمانند. به محض این که مخاطبین، عواطفی واقعی را حین خواندن داستان تجربه می کنند، بیش از پیش علاقه‌مند می شوند که به پیام اثر توجه کنند و تا مدت ها پس از پایان داستان، آن را در ذهن نگه دارند.

 

[Tara Motlagh]

در طرف مقابل، اگر داستان از اتمسفری منسجم و تأثیرگذار بی‌بهره باشد، یا بیش از اندازه سریع بین «مودهای» مختلف جهش کند، مخاطبین به دلیل آشفتگی اثر، از آن فاصله خواهند گرفت و خبری از واکنش های عاطفی نیز نخواهد بود.

 

[Tara Motlagh]

تفاوت میان «مود» و «لحن»

«مود» و «لحن» (Tone) را به راحتی می‌توان با یکدیگر اشتباه گرفت، اما تفاوت های مشخصی در میان آن ها وجود دارد. «مود» به عواطفِ برانگیخته شده در مخاطبین اشاره می کند، در حالی که «لحنِ» نویسنده، با نوع نگرشِ راویِ داستان در ارتباط است. به این صورت، یک داستان می تواند «مود» و «لحن» کاملا متفاوتی داشته باشد. به عنوان نمونه، داستان هایی با «مودِ» طنزآمیز، در بسیاری از اوقات راویانی مستأصل با «لحن های» خشمگین یا درمانده را به تصویر می کشند.

 

[Tara Motlagh]

با وجود این، ویژگی های چهره‌اش مثل همان زمان، خاص بود. رنگ و رویی چون مردگان، چشمانی درشت، مرطوب، و درخشان که مانند ندارند، لب هایی نسبتا باریک و بسیار کم‌رنگ، اما با انحنایی فوق‌العاده زیبا؛ بینیِ عِبریِ ظریف، اما با حفره هایی فراخ که در بینی هایی به این شکل نامعمول است؛ چانه‌ای خوش‌تراش که نبودِ برجستگی در آن از نبودِ روحیه‌ی قوی حکایت می کرد؛ موهایی که از نرمی و نازکی بیشتر به تار عنکبوت می مانست؛ این خصوصیات همراه با پهنای نامعمول ناحیه‌ی بالای شقیقه ها همگی با هم چهره‌ای می ساختند که به آسانی فراموش نمی شد.—از کتاب «فروپاشی خانمان آشر» اثر «ادگار آلن پو»

 

[Tara Motlagh]

چهار روش برای خلق «مود» در داستان ها

راه های بسیار زیادی برای خلق و تثبیت «مود» در داستان وجود دارد. هنگام انجام این کار، نویسنده مجبور نیست که مجموعه‌ای از اصطلاحات یا آرایه های ادبی پیچیده را به کار بگیرد—در حقیقت بهترین ابزاری که نویسندگان برای خلق اتمسفر از آن ها استفاده می کنند، عناصر ادبیِ ساده هستند. در این بخش، به چهار مورد از این عناصر رایج برای خلق «مود» در داستان ها می پردازیم.

 

[Tara Motlagh]

محیط

«محیط»، همان جا و مکانی است که داستان در آن رقم می خورد، و می تواند تأثیر زیادی بر «مود» داستان داشته باشد. به عنوان نمونه، داستانی که در یک روز آفتابی روایت می شود، ممکن است نزدیکیِ بیشتری با یک «مودِ» شادی‌بخش و بی‌استرس داشته باشد، در حالی که روایت داستان در خانه‌ای تسخیر شده، ارتباطی نزدیک‌تر با احساس تنش و هراس خواهد داشت.

 

[Tara Motlagh]

لحن

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، «لحن» در واقع نوع نگرشِ راوی نسبت به رویدادهایی است که در داستان رقم می خورد. «لحن» می تواند از طریق برانگیختن احساسات در مخاطبین، به شکل‌گیری و تثبیت «مود» کمک کند. به عنوان مثال، یک راویِ نه‌چندان مؤدب ممکن است اتمسفری طنزآمیز را به داستان ببخشد.