آموزشی اصول باورپذیری داستان

[Tara Motlagh]

در یک داستان، سلسله ی وقایع، شخصیت‌ها، پس زمینه (موقعیت زمانی، مکانی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و...) باید باور کردنی، قابل احساس و پذیرفتنی باشد.

 

[Tara Motlagh]

داستان‌نویس باید با در نظر گرفتن تمهیدات لازم و شگردهای هنری و خلاقیت‌های ذهنی، داستان را طوری آغاز کند و پیش ببرد که همه اجزای آن مشابه اصل و قابلِ قبول جلوه کند. ولو اینکه اجزاء به کلی خیالی بوده و ما به ازای بیرونی نداشته باشند.

 

[Tara Motlagh]

خواننده کاری به این ندارد که چرا مثلاً یک «مگس» یا «زنبور» قهرمان داستان شماست. برایش این نکته مهم است که آیا افکار، شخصیت و عملکردهای حشره قهرمان داستان شما، پذیرفتنی است یا نه!

 

[Tara Motlagh]

اگر زنبورِ داستان شما توانست بخوبی نقش یک «کاراکتر» را بازی کند، خواننده با او صمیمی می شود. یعنی با شادی هایش شاد، و با غمهایش، رنجور می شود. ولی اگر مگس یا زنبور- شخصیت محوری شما- نتواند نقش یک حشره ی مزاحم را بازی کند و مانند آدمها اجرای نقش کند، دیگر برای مخاطب (خواننده) باور کردنی و پذیرفتنی نیست.

 

[Tara Motlagh]

به دیگر عبارت «حقیقت مانندی» یعنی تشبیه کردنِ «واقعیتِ داستانی» به «واقعیت رئالیستی» به گونه ی قابل قبول و باورپذیر.

 

[Tara Motlagh]

نویسنده همیشه ابزار و مصالح داستان خود را از دنیای واقعی «حقیقت» می‌گیرد و آن را با نیروی تخیُّل و ذهنیت خود در می‌آمیزد و مخلوقی دگرگونه ارائه می‌کند. از این روست که گفته می‌شود یک پای حقیقت مانندی «واقع نمایی» در دنیای واقعی «رئال» و قوانین کلی زندگی قرار دارد، و پای دیگرش در قدرت تخیل و ترکیب ذهن و اندیشه داستان نویس.

 

[Tara Motlagh]

برای مثال اگر کاراکتر داستان شما یک ورزشکار قوی پنجه و مجرب هم باشد، به هیچ وجه نمی‌تواند به تنهایی و بدون وسیله دفاعی مناسب حریف ده نفر شود و آنها را نقشِ بر زمین کند! حال، نویسنده هر چقدر هم اصرار داشته باشد که این شخصیت از توانمندی و زور و بازوی قوی‌ای برخوردار است، ولی در باور خواننده نمی‌گنجد که یک نفر به تنهایی با مشت و لگد و به صورت عادی ده نفر را مغلوب کند.

 

[Tara Motlagh]

مثال دیگر: فرض کنید که شخصیت محوری شما، یک عاشق سی*ن*ه چاکِ پاک باخته است. این فرد، هر چقدر هم شیفته معشوق باشد، نمی‌تواند برای دیدن او که مثلاً در مشهد زندگی می‌کند، فاصله تهران تا مشهد را - از طریق زمین - ظرف مدت دو، سه ساعت طی کند و مجبور است برای وصال به معشوق مشهدی ده دوازده ساعت، یا کمی بیشتر وقت صرف کند. مگر اینکه سفرش را «هوایی» کند.

 

[Tara Motlagh]

بنابراین اگر می‌خواهیم داستان ما از قوام کافی برخوردار باشد و خواننده با شخصیت‌های داستان ما «همذات پنداری» کند، باید همان طور که تأکید ارسطو فیلسوف یونانی بوده است، اصل «حقیقت مانندی» را فراموش نکنیم و سلسله رویدادها و نقش کاراکترها را به اندازه ی کافی محتَمل و باورپذیر ارائه کنیم ولو اینکه این عوامل کلاً ریشه در تخیّل و جهان فرا واقعی داشته باشند.

 

[Tara Motlagh]

از نظر ارسطو آنچه قابل بازگویی است عینِ حقیقت نیست، بلکه چیزی است که امکان وقوع آن وجود داشته باشد. از این جهت شبیه حقیقت یا حقیقت مانند است. حتی او بر این باور است که: کاری محال که وقوع آن محتمل به نظر بیاید، بر امر ممکنی که باور کردنی نیست، ترجیح دارد.