آموزشی اصول و روش های نقد از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

[Kosarvalipour]

مرحوم علاّمه طباطبائی در تفسیر این آیة شریفه آورده‌اند: «کلمة «ناس» عبارت است از طبقة پایین افراد جامعه که سطح فکر ایشان نازل‌ترین سطح است، بیشتر در همین طبقة اطلاق مى‏شود و بر اساس کاربرد

 

[Kosarvalipour]

این کلمه در آیات قرآن، معلوم مى‏شود «ناس» معنایى اعمّ از علما و غیرعلما دارد و این اکثریّت همان‌ها هستند که اساس زندگیشان بر تقلید است و خود نیروى تشخیص و تمیز در امور معنوى به وسیلة دلیل و برهان را ندارند و نمى‏توانند از راه دلیل میان حقّ و باطل را تشخیص دهند،

 

[Kosarvalipour]

ندارند و نمى‏توانند از راه دلیل میان حقّ و باطل را تشخیص دهند، مگر آنکه کسى دیگر ایشان را هدایت نموده، حق را بر ایشان روشن سازد و قرآن کریم همان روشنگرى است که مى‏تواند براى این طبقه حق را از باطل جدا کند و بهترین هدایت است.

 

[Kosarvalipour]

امّا خواصّى از مردم که در ناحیة علم و عمل تکامل یافته‏اند و استعداد اقتباس از انوار هدایت الهیّه و اعتماد به فرقان میان حقّ و باطل را دارند،

 

[Kosarvalipour]

قرآن کریم براى آنان بیّنات و شواهدى از هدایت است و نیز براى آنان جنبة فرقان را دارد، چون این طبقه را به سوى حق هدایت نموده، حق را برایشان مشخّص مى‏کند و روشن مى‏کند که چگونه باید میان حقّ و باطل فرق گذارند» (طباطبائی، 1417ق.، ج ‏2: 23).

 

[Kosarvalipour]

طبق نظر مرحوم علاّمه، اینکه در این آیة شریفه هم «هُدی» و هم «بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى» برای قرآن به کار رفته، مقابلة میان عام و خاصّ است، قرآن براى بعضى افراد هدایت، و براى بعضى دیگر بیناتى از هدایت است.

 

[Kosarvalipour]

قرآن مجید کتاب هدایت است و تمام آیات و برنامه‌های آن به هدف هدایت انسان‌هاست، از جمله نقدهایی که در قرآن وجود دارند، همین هدف را دنبال می‌کنند؛

 

[Kosarvalipour]

به عنوان نمونه، وقتی خداوند در آیة شریفه خطاب به ایمان‌آورندگان می‌فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ: اى کسانى که ایمان آورده‏اید! چرا سخنى مى‏گویید که عمل نمى‏کنید؟!﴾(الصّف/ 2)

 

[Kosarvalipour]

آنها را به سبب تخلّف کردار از گفتار و خلف وعده مورد انتقاد قرار می‌دهد، هدف هدایت و تربیت مردم است تا نقض عهد و خلف وعده نکنند.

 

[Kosarvalipour]

یا وقتی می‌فرماید:﴿فَاسْتَفْتِهِمْ أَلِرَبِّکَ الْبَنَاتُ وَلَهُمُ الْبَنُونَ: پس از آنان بپرس که آیا پروردگارت دخترانى دارد و پسران از آنِ آنهاست؟!﴾ (الصّافّات/ 149).