آموزشی اصول و روش های نقد از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

[Kosarvalipour]

آدمی در پرتو شناخت راه بهره‌برداری از امکانات و نیروهای درونی خود و جهان را می‌آموزد.کشف مجهولات و رشد شناخت، راه‌های فراوانی دارد و «نقد» و «نقدپذیری» یکی از عوامل مهمّ آن است.

 

[Kosarvalipour]

امّا این امر در صورتی که مبتنی بر اصول و روشهای صحیح باشد، می‌تواند نتیجة دلخواه را به وجود بیاورد. بنابراین قبل از نقد کردن باید با اصول و روشهای صحیح این کار آشنا شد؛

 

[Kosarvalipour]

زیرا اگر نقد با روش صحیح انجام پذیرد، باعث افزایش نقدپذیری در جامعه می‌شود و انسان‌های پاک‌طینت و صاحب‌اندیشه با پذیرش آن در جهت پیشرفت و سعادت خود گام برمی‌دارند.

 

[Kosarvalipour]

مفهوم‌شناسی

ابتدا به تعریف واژه‌های نقد، انتقاد، اصل و روش می‌پردازیم.

 

[Kosarvalipour]

نقد» واژه‌ای عربی است که وارد زبان فارسی شده است و با همة اجزای زبانی و فرهنگی ما به خوبی گره خورده است (ر.ک؛ معین، 1386، ج 4: 3383).

 

[Kosarvalipour]

در زبان عربی این واژه دارای معانی گوناگونی است؛ از جمله، تشخیص بین درهم‌ها، خیره نگریستن به چیزی و چشم برنداشتن از آن بی‌آنکه کسی متوجّه شود،

 

[Kosarvalipour]

داد و ستد درهم، جداسازی درهم‌ها و بیرون کردن معیوب‌ها از سالم‌ها، حاضر و موجود در مقابل نسیه، انگشت زدن به شیء (ر.ک؛ فراهیدی، 1410ق.، ج 5: 118و 119؛ ابن‌منظور، 1414ق.، ج 3: 425 و طریحی، 1375، ج 3: 152).

 

[Kosarvalipour]

از تعبیر‌های برخی واژه‌شناسان برمی‌آید چنانچه واژة نقد در مورد انسان به کار رود، مثلاً گفته شود «فلانی را مورد نقد قرار دادم» به این مفهوم خواهد بود که سخن و کار او را ارزیابی کرده‌ام و با وی مناقشه نموده‌ام (ر.ک؛ ابن‌منظور، 1414ق.، ج3: 425 و فیروز‌آبادی، 1415ق.، ج 1: 643).

 

[Kosarvalipour]

در فرهنگ لغت زبان فارسی نیز این معانی برای «نقد و نقد کردن» ذکر شده است: «جدا کردن دینار و درهم سره از ناسره، تمییز دادن خوب از بد، آشکار کردن معایب و محاسن سخن و تشخیص معایب از محاسن» (معین، 1386، ج 4: 3383).

 

[Kosarvalipour]

واژة دیگری که ریشة مشترک با واژة «نقد» دارد و در کنار نقد و گاهی به جای آن به کار می‌رود، «انتقاد» است. انتقاد مصدر باب افتعال است و