آموزشی اصول و روش های نقد از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

[Kosarvalipour]

و در کُتُب لغت عربی معنای جداگانه‌ای برای آن ذکر نشده است و در حقیقت، به عملیّات نقد کردن، «انتقاد» گفته می‌شود (ر.ک؛ ابن‌منظور، 1414ق.، ج3: 425).

 

[Kosarvalipour]

در زبان فارسی نیز «انتقاد» در لغت دارای معانی سره کردن، نقد گرفتن پول، خرده گرفتن، جدا کردن خوب از بد یا کاه از گندم و مانند آن، بِه‌گزینی، شرح معایب و محاسن شعر یا مقاله یا کتابی یا سنجش اثر ادبی یا هنری بر معیار یا عملی تثبیت شده می‌باشد (ر.ک؛ معین، 1386، ج1: 306).

 

[Kosarvalipour]

برخی از نویسندگان و اندیشمندان «نقد» را بیان عیب‌ها و نقص‌ها می‌دانند، ولی برخی دیگر آن را صرف سنجش و ارزیابی ذکر می‌کنند که

 

[Kosarvalipour]

که برای این کار هم نواقص و هم نقاط قوّت بیان می‌شود. آقای حسن اسلامی در کتاب اخلاق نقد نوشته‌اند «نقد ارزیابی خرده‌گیرانه دربارة کسی یا چیزی است» (اسلامی، 1383: 23).

 

[Kosarvalipour]

نویسندة دیگری عقیده دارد که مفهوم نقد صرف سنجش و ارزیابی است و بِلاشرط از همدلی و ناهمدلی، عیب‌جویی و حسن‌جویی است (ر.ک؛ قراملکی، 1388: 317)

 

[Kosarvalipour]

شبیه این تعریف در کتاب‌های دیگر و از سوی نویسندگان دیگر هم ذکر شده، از جمله: «نقد و انتقاد به معنای ارزیابی منصفانة یک چیز است و برای این ارزیابی در بسیاری از موارد لازم است در کنار بیان نقاط ضعف، نقاط قوّت را نیز یادآور شد» (شریفی، 1391: 84).

 

[Kosarvalipour]

شهید مطهّری در تعریف و تفسیر نقد و انتقاد می‏نویسد: «قوّة نقّادی و انتقاد کردن به معنای عیب گرفتن نیست. معنای انتقاد، یک شی‏ء را در محک قرار دادن و به‌وسیلة محک زدن به آن، سالم و ناسالم را تشخیص دادن است» (مطهّری، 1362، ج 1:

 

[Kosarvalipour]

نقد و انتقاد به یک گروه یا حوزة خاص اختصاص ندارد، بلکه گسترة آن به اندازة تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و علوم بشری است و

 

[Kosarvalipour]

اندیشمندان هر حوزه نیز تعریفی برای نقد ارایه داده‌اند که در ارتباط با همان مفهوم لغوی نقد، یعنی جدا کردن سره از ناسره است.

 

[Kosarvalipour]

اصل» لغتی عربی و به معنای پایه و بُن هر چیزى و هر آنچه در برابر فرع یا شاخه می‌باشد و جمع آن «اصول» است (ر.ک؛ فراهیدی، 1410ق.، ج 7: 156 و فیروزآبادی، 1415ق.، ج3: 448).