آموزشی انواع آرایه‌های ادبی و کمک‌ آنها به خلق اثری بهتر!

[FROSTBITE]

9. مجاز

مجاز آرایه‌ای است که واژه‌ای به جای معنای اصلی خود، به معنای دیگری به کار می‌رود و این معنا با عقل یا عرف پذیرفته شده است.
برای مثال: «سفر کرد» به معنای «مردن» در مجاز مرسل، یا «دستش پر از هنر است» به معنای توانایی داشتن. مجاز باعث تنوع معنایی و ایجاز در بیان می‌شود.

 

[FROSTBITE]

10. مجاز مرسل

مجاز مرسل، نوعی مجاز است که در آن، کلمه به معنای نزدیک یا مرتبط، بدون دلیل واضحی به کار می‌رود.
مثلاً: «خانه‌اش را فروخت و رفت.» خانه به معنای زندگی یا وضعیت اوست. این نوع مجاز بسیار در شعر و نثر کلاسیک استفاده شده و گاهی باعث ظرافت و زیبایی بیان می‌شود.

 

[FROSTBITE]

11. مجاز عقلی

مجاز عقلی، نوعی مجازه که بر اساس عقل و منطق معنا پیدا می‌کند. یعنی واژه به جای معنای حقیقی، به معنای مرتبط با عقل به کار می‌رود.
برای مثال: «عقلش چراغ راهش بود.» در اینجا چراغ، مجاز عقلی از راهنمایی و بصیرت است. این آرایه در متون فلسفی و حکمی بسیار کاربرد دارد.

 

[FROSTBITE]

12. کنایه

کنایه بیان غیرمستقیم یک معنی است که به صورت ظریف و پررمز و راز در جمله ظاهر می‌شود. هدف کنایه این است که معنا با هوشمندی بیان شود و ذهن مخاطب فعال شود.
مثال: «دستش پاک است.» یعنی فرد دزد نیست، اما به جای گفتن مستقیم، با کنایه بیان شده است.

 

[FROSTBITE]

13. کنایه از صفت

کنایه از صفت وقتی به کار می‌رود که یک صفت مشخص، به صورت غیرمستقیم ویژگی فرد یا شیء را نشان دهد. مثال: «دلش نرم بود.» یعنی مهربان است، اما به جای بیان مستقیم، از صفت نرم استفاده شده تا لطافت اخلاقی او منتقل شود.

 

[FROSTBITE]

14. کنایه از فعل

در کنایه از فعل، یک فعل به جای بیان مستقیم معنا، به صورت کنایه‌ای استفاده می‌شود.
مثلاً: «همه جا را روشن کرد.» یعنی علم یا دانشش را منتشر کرد، نه اینکه واقعی همه جا را روشن کرده باشد.

 

[FROSTBITE]

15. کنایه از نسبت

این نوع کنایه با بیان نسبت و ارتباط بین دو چیز انجام می‌شود تا معنای غیرمستقیم منتقل شود.
مثال: «چشم‌هایش دریچه‌ی جان بودند.» یعنی نگاهش بسیار نافذ و گویاست و از نسبت چشم به جان استفاده شده است.

 

[FROSTBITE]

16. اسلوب معادله

اسلوب معادله یک آرایه ادبی است که در آن جمله یا بیت به صورت مثال یا داستانک کوتاه بیان می‌شود تا یک مفهوم اخلاقی، اجتماعی یا حکمی منتقل شود. معمولاً دارای یک مقدمه و نتیجه است.
مثال: «جهان چو کوه است و فعل ما ندا / سوی ما آید نداها را صدا.»

 

[FROSTBITE]

17. تلمیح

تلمیح آرایه‌ای است که با اشاره غیرمستقیم به داستان، رویداد یا شعر معروف، معنا یا مفهوم خود را منتقل می‌کند.
مثال: «چون نوح کشتی‌بان صبر پیشه کرد.» در این جمله، مخاطب باید داستان نوح را در ذهن داشته باشد تا منظور متن را بفهمد.

 

[FROSTBITE]

18. ایهام

ایهام یعنی به‌کاربردن واژه‌ای که دو یا چند معنا دارد، به طوری که همزمان هر دو معنا در ذهن مخاطب تداعی شود.
مثال: «بهار دلکش رسید.» هم می‌تواند بهار طبیعت و هم جوانی و تازگی دل اشاره داشته باشد. ایهام باعث لطافت و پیچیدگی در متن می‌شود.