متفرقه انواع تدوین

[ماهــر]

توضیحات جامع و کامل در رابطه با انواع تدوین ساده و همچنین در رمان.

 

[ماهــر]

تدوین؛ هنر دوختن رؤیاها با نخ‌های ناپیدا
تدوین فقط بریدن و چسباندن صحنه‌ها نیست. تدوین یعنی نواختن پیانو با چشم. یعنی دیالوگ‌ها رو از دل سکوت بیرون کشیدن. یعنی ساختن موسیقی با تصویر، بدون هیچ سازی.
تدوین چند نوع داره؟
تو گوگل شاید بگن: خطی، غیرخطی، موازی، تداومی، مونتاژی و ... اما من می‌خوام برات دسته‌بندی‌هایی بسازم که توی ذهن آدم فرو می‌ره؛ دسته‌بندی‌هایی که بر اساس اثرگذاری حسی، زمان، حقیقت‌نمایی و روان‌شناسی مخاطب ساخته شده‌ن.

 

[ماهــر]

۱. تدوین "نفس"؛ تدوین بر اساس تنفس مخاطب
این نوع تدوین نه زمانی‌ست، نه مکانی. بر اساس ریتم درونی مخاطب ساخته می‌شه.
وقتی تدوین‌گر با خودش می‌گه:

«مخاطب الان نیاز داره یه نفس بکشه... الان باید دهنش باز بمونه... الان وقتِ بغضه.»

در این نوع تدوین، برش‌ها، سکوت‌ها و حتی تأخیرهای میلی‌ثانیه‌ای، مثل تنفس‌های درونی می‌شن.
مثال؟
شخصیت داره به افق نگاه می‌کنه. به‌جای اینکه سریع کات بزنی، سه ثانیه صبر می‌کنی، چون اون لحظه مخاطب داره "حس" می‌سازه.
یا درست وقتی قراره کسی جواب بده، تو یه مکث می‌ذاری. چون ذهن تماشاگر داره با خودش می‌گه: «نکنه جواب نده؟»
این تدوین، به‌شدت به روان‌شناسی و شناخت ریتم ذهن انسان وابسته‌ست. به همین دلیل تو هیچ کجای گوگل با این اسم نمی‌شناسنش.

 

[ماهــر]

۲. تدوین "خاطره‌ای"؛ تدوین بر اساس بافت ذهنی روایت
در این نوع تدوین، صحنه‌ها بر اساس زمان واقعی نمی‌چینن. بلکه بر اساس «اون‌طور که ذهن یه شخصیت یا راوی داره به یاد میاره» تدوین می‌شن.
یعنی چی؟ یعنی شاید یه صحنه مهم وسط فیلم بیاد، اما چون شخصیت هنوز آمادگی نداره بهش فکر کنه، تدوین‌گر اون رو عقب می‌ندازه.
تو این نوع تدوین، ممکنه یه صدای بلند در صحنه‌ای آروم بیاد، چون توی خاطره اون لحظه "ترسناک" یا "مهم" بوده.
یا برعکس، یه صحنه وحشتناک با صدای ملایم تدوین می‌شه، چون ذهن اون شخصیت اون لحظه در حالت انکار بوده.

 

[ماهــر]

۳. تدوین "نقطه‌زن"؛ تدوین ضربه‌ای و تک‌اتفاقی
اینجا، همه‌چیز برای یه لحظه خاص تنظیم می‌شه.
یعنی:
ده دقیقه تصویر آهسته، خنثی، یکنواخت...
یه برش ناگهانی، یه دیالوگ تیز، یه فریاد یا صدا
مثالش؟
تو فیلم «زندگی دیگران» (که البته موضوع مهمش سانسور و شنود در آلمان شرقیه)، تدوین جوریه که یه سکوت بلند به خاطر یه کلمه‌ی ساده شکسته می‌شه.
همه‌چی آرومه، ولی یه تدوین کوچیک می‌تونه مخاطب رو منفجر کنه.

 

[ماهــر]

۴. تدوین "مکاشفه‌ای"؛ تدوین افشاگری ذهنی و عاطفی
این نوع تدوین وقتی استفاده می‌شه که مخاطب باید هم‌زمان هم چیزی رو «بفهمه» و هم «احساس کنه».
یعنی:
صحنه‌ای که پدر دست دخترش رو ول می‌کنه
و هم‌زمان کات به صحنه‌ای از گذشته که مادرش هم رهاش کرده بود
اینجا تدوین تبدیل می‌شه به یک ابزار درون‌روانی.
نه فقط روایت‌گر داستان، بلکه آشکارکننده‌ی لایه‌های مخفی ذهن و گذشته‌ست. این مدل تدوین وقتی جواب می‌ده که توی فیلمنامه، ساختار لایه‌لایه وجود داشته باشه.

 

[ماهــر]

۵. تدوین "طنین‌دار"؛ تدوین تکرارِ معنا
گاهی تدوین‌گر آگاهانه صحنه‌ای رو دوباره و دوباره نشون می‌ده، ولی هر بار با کمی تغییر.
یه بار از زاویه چشم شخصیت اول
بار دوم از زاویه دشمن
بار سوم از ذهن مخاطب (مثلاً با افکت محو و صداهای مبهم)
در این تدوین، تکرار باعث درک عمیق‌تر می‌شه. انگار تدوین‌گر داره توی مغز تماشاگر می‌گه:

"ببین، هنوز کامل نفهمیدی. یه بار دیگه نگاه کن."

 

[ماهــر]

۶. تدوین "حس‌پنهان"؛ تدوین بر اساس چیزی که نیست
این یکی از خاص‌ترین نوع تدوینه. جایی که چیزی نشون داده نمی‌شه، ولی حس اون چیز توی تدوین هست.
مثال؟
شخصیت به در خونه‌ی کسی نگاه می‌کنه، ولی تدوین‌گر هیچ‌وقت اون کسی که پشت دره رو نشون نمی‌ده.
یا شخصیت با لبخند حرف می‌زنه، ولی با تدوین سریع بین اون و صحنه‌های تاریک دیگه، حس اضطراب منتقل می‌شه.
در این نوع تدوین، فقدان تصویر، خودش معنا می‌سازه.

 

[ماهــر]

۷. تدوین "ضرب‌آهنگ پنهان"؛ تدوین بدون موسیقی ولی با موسیقی درونی
گاهی اوقات هیچ آهنگی در کار نیست. اما تدوین‌گر جوری برش می‌زنه که ریتم درونی احساس بشه.
مثلاً:
کات‌ها با پلک زدن شخصیت هماهنگه
یا تغییر صحنه‌ها با ضربه‌های ظریف دست یا قدم‌ها تنظیم شده مخاطب شاید نفهمه چرا جذب شده، ولی مغزش داره یه موسیقی خاموش رو حس می‌کنه.

 

[ماهــر]

۸. تدوین "مه‌آلود"؛ تدوینی برای پنهان‌کاری روایی
گاهی نویسنده یا کارگردان نمی‌خواد تماشاگر همه‌چیز رو همون لحظه بفهمه. پس تدوین‌گر وارد بازی پنهان‌کاری می‌شه.
مثلاً:
یه جمله نصفه شنیده می‌شه
یه تصویر ناواضح سریع رد می‌شه
یه صحنه مهم دیرتر نشون داده می‌شه ولی با نشانه‌هایی که از قبل ذهن مخاطب رو درگیر کرده
این تدوین باعث می‌شه تماشاگر خودش شروع کنه به بازسازی ذهنی فیلم.