آموزشی انواع سبک شعری

[NIRI]

سبک دورۀ بازگشت:​

نادرشاه به شعر توجهی نداشت و مشغول جنگ های خود بود و از اعتنای کریم خان زند هم به شعر و شاعری، اسنادی در دست نیست، اما نطفۀ شعر «دورۀ بازگشت» مربوط به همین دوره است. بدین ترتیب، جنبش «بازگشت» در نیمۀ دوم قرن دوازدهم، یعنی اواخر دورۀ افشاریه پدیدار شد و در عهد کریم خان توسعه یافت؛ اما رواج آن از زمان فتحعلی شاه قاجار به بعد است.

بیشتر شاعران این دوره به علت ابتذالی که در سبک هندی راه یافته بود، از آن شیوه خسته شده و به شعر گذشته ایران(سبک خراسانی و عراقی) روی آوردند و به احیای آن پرداختند، از این رو، آن را نهضت «بازگشت» گویند.

نهضت بازگشت دو شاخۀ اصلی دارد؛ اول قصیده سرایی به سبک شاعران کهن خراسانی و سلجوقی؛ اشعار صبا و قاآنی و سروش و شیبانی از این نوع است؛ دوم غزل سرایی به سبک عراقی، یعنی تقلید از حافظ و سعدی؛ اشعار مجمر اصفهانی و فروغی بسطامی و نشاط اصفهانی چنین است.

 

[NIRI]

– سبک شعر نو:​

انقلاب مشروطیت یکی از مهمترین عوامل تغییرات اجتماعی و سیاسی و به ویژه فرهنگی در تاریخ ایران است و از این رو، مهمترین تغییر سبکی را در پی داشت که سبک نو در شعر و نثر است. به این معنی که ادبیات هم از نظر فکری و هم از نظر صوری، به دو بخش کهن و نو تقسیم شد. هیچ گاه بین سبک های ادبی پیشین، تا این اندازه اختلاف نبوده است.

اعتراضی که بر شعر سنتی بود، این بود که شعر خیالی و غیرواقع گرا است و با اوضاع اجتماعی- سیاسی آشوب زدۀ ایران آن روزگار، فاصلۀ بسیار دارد و شاعران باید به زبانی شعر بسرایند که از مبارزات و مشکلات مردم سخن می گوید، نه از توصیف و معشوق های خیالی. با خوابیدن سر و صدای مشروطه و تغییر حکومت و تثبیت نظام جدید(دورۀ پهلوی) شعر دورۀ مشروطه به شکل شعر نو متجلی شد.

در این دوره دو جریان شعری وجود داشت؛ یکی تلفیق افکار نو با ادبیات سنتی که باید آن را ادامۀ دورۀ بازگشت دانست و به شکل متعالیتر در شعر شاعرانی مانند: ملک الشعرای بهار، رشید یاسمی، پروین اعتصامی و صورتگر و مهدی حمیدی یافت؛ دوم، جریان حقیقی تغییر سبک که برخی به آن توجه کرده بودند، ولی از همه جدیتر علی اسفندیاری معروف به نیما یوشیج بدان پرداخت و ملقب به «پدر شعر نو فارسی» گردید. پس از نیما، کسانی همچون سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و مهدی اخوان ثالث، به شعر نو پرداختند. در این شیوه، شعر در سه سطح زبان و فکر و ادبیات، دچار تحول بنیادی شد و از شعر سنتی کاملاً متمایز شد.

نابرابری مصراع ها و ثابت نبودن جای قافیه در شعر، از ویژگی های ظاهری شعر نو است که آن را از نظر ساختار از شعر سنتی فارسی متمایز می کند. ویژگی اصلی شعر نو، حساسیت بالای آن نسبت به سرنوشت انسان، به عنوان موجودی اجتماعی و دارای اختیار و مسئولیت است. شعر نو بیشتر دارای مضامین سیاسی و اجتماعی، همچون: آزادی، آزادگی، ایستادگی در برابر ظلم و ستم و دفاع از محرومان و ستمدیدگان، جنگ و ایثار و شهادت و وطن دوستی و عشق است.

***