آموزشی انواع نقد کتاب ؛ راهنمای تحلیل رمان و داستان

[شاهدخت]

در این رابطه، اگر اثری بخوانیم و عملکرد هر شخصیت را بررسی کنیم یا نظم وقایع را ارزیابی کنیم به نوعی ساختار متن را تحلیل کرده‌ایم. آنچه در این نقد شما انجام می‌دهید یافتن معنا است. حتی همین الان که هنگام صحبت کردن با دوستانتان از ایموجی استفاده می‌کنید به نوعی از کد استفاده کرده‌اید و مخاطب شما باید منظور شما را رمزگشایی کند. یکی از بهترین آثاری که می‌توانید نقد ساختارگرایی را با آن تجربه کنید، همان رمان «داغ ننگ» هاثورن است. اینکه حرف A چه مفاهیمی را در رمان به مخاطب منتقل می‌کند جالب توجه است.

 

[شاهدخت]

از میان بهترین رمان های ایرانی «ماهی سیاه کوچولو» را نیز پیشنهاد می‌کنیم تا نقش سمبلیک ماهی سیاه را در رابطه با دیگر المان‌های ادبی اثر دریافت کنید. رمان «پرنده من» نیز دارای همین ویژگی است و در این روایت کبوتر نشانه است.

 

[شاهدخت]

گسترش رمان و توسعه نقد تاریخی مرتبط هستند.نقد تاریخی

در این نوع نقد، ما به تغییرات جهان خارجی نویسنده می‌پردازیم که می‌توانند تحولات سیاسی و اقتصادی باشند. اما در اینجا فقط رخدادهای خاص مدنظر نیست بلکه روابط و مباحث بین افراد مهم است. به عبارتی، اینکه یک نویسنده چگونه وقایع تاریخی را در اثر خود منعکس می‌کند مهم است. ارزیابی زوایای تاثیرگذاری آن دوره تاریخی بر اثر و اینکه این اثر چه چیزی را منتقل می‌کند از ابعاد دیگر نقد تاریخی است.

 

[شاهدخت]

مثلا اگر رمان «فصل کبوتر» اثر حسین فاتحی را بخوانید از روزگار قبل انقلاب ایران تصاویری از جامعه و تحولات آن خواهید یافت. یا داستان کوتاه «هدیه مغان» به سنت هدیه دادن در روز کریسمس و اشارات آن به کتاب مقدس از بهترین انواع آثار تاریخی است. همانطور که قبلا در مقاله نقد کتاب گفتیم، مطالعه این نوع نقد نیاز به مطالعه و تسط کافی بر دوران نگارش کتاب یا داستان دارد. اگر به تاریخ کشور خاصی علاقمند هستید یا اطلاعات بیشتری دارید ما تعدادی از بهترین کتاب های تاریخی ایران و جهان را پیشتر به شما معرفی کرده‌ایم که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

 

[شاهدخت]

اما، بدانید که این نوع نقد تاریخی بعدها به شکل مادی گرایی فرهنگی یا Cultural Materialism توسعه یافت. نظریه پردازان مادی گرایی فرهنگی بیشتر به محوریت نظام‌ها در جوامع می‌پرداختند. برای مثال، آغاز دوران رنسانس فضایی ایجاد کرد که مسئله هویت به خصوص برای زنان مورد توجه قرار بگیرد.

 

[شاهدخت]

نقد روانکاوی

برای یکبار هم که شده همه نام فروید، لاکان، یا یونگ را شنیده‌ایم و کم و بیش با نظریات آن‌ها آشنایی داریم. همانطور که می‌دانید ادبیات بسیار گسترده است و روانشناسی و روانکاوی نیز به شکل تئوری نقد در ادبیات ظاهر شد. اصولا این نقد متاثر از فروید است.

 

[شاهدخت]

خوانش روانکاوی کتابها (نثر و شعر) بر این پایه است که متن نوعی رویا است و منتقد وظیفه دارد لایه‌های زیرین این رویا را جستجو کند. مثلا، یافتن نشانه‌هایی که باعث ایجاد مشکلات یا بهبود بین روابط شخصیت‌ها در روایت می‌شود مورد توجه این منقدین است. بنابراین، با خواندن رمان «لطیف است یک شب» (به انگلیسی: Tender is the Night) یا نمایشنامه‌های ایبسن احتمالا باید توجهتان معطوف روابط شخصیت‌ها و چگونگی برخورد شخصیت‌ها با مشکلات احساسی آن‌ها باشد. در رمان «مرگ ایوان ایلیچ» یا «خانم دلوی» نیز می‌توانید از این نوع روابط پیدا کنید. داستان کوتاه «گودمن براوان جوان» اثر هاثورن نیز در همین دسته‌بندی قرار دارد که تصادها را در جهان درونی و بیرونی شخصیت به نوعی نشان میدهد.

 

[شاهدخت]

نقد مارکسیستی

در جوامع کاپیتالیستی (سرمایه داری) دو طبقه وجود دارد که یکی بر دیگری سلطه دارد. گروهی که قدرت و ثروت دارد بر گروه دیگر چیره شده و این گروه تمام عمر زحمت می‌کشند تا بتوانند زنده بمانند. مارکسیست‌ها معتقدند انسان‌ها زیر سلطه سرمایه داران انرژی خود را از دست می‌دهند و منزوی می‌شوند. نقد و نظریات مارکسیستی به نوعی نگرش تاریخی دارند. اما زاویه نگاهشان معطوف به نزاع طبقاتی و تضادهایی است که سرمایه داری در جامعه ایجاد می‌کند.

 

[شاهدخت]

در این جامعه تولید کالاها، حتی کالاهای فرهنگی، نیز تحت سلطه سرمایه داران قرار می‌گیرد. این به نوعی نابرابری است. اگر داستان معروف «لاتاری» شرلی جکسون را مطالعه کرده باشید، می‌توانید تاثیر اثر ادبی بر جامعه و اثر جامعه بر ادبیات را بهتر درک کنید. مارکسیست‌ها در آثار ادبی در جستجوی نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها هستند و جایگاه اثر را در رابطه با وقایع زمان انتشار مورد بررسی قرار می‌دهند. یکی از بهترین رمان‌هایی که بتوان نقد نظریات مارکسیستی را در آن جستجو کرد، کتاب «بلندی‌های بادگیر» برونته است. البته این تناقضات را در اثر «هماسیه‌ها» اثر احمد محمود می‌توان دید. اشارات محمود به کودتای ۲۸ مرداد و ایجاد شکاف طبقاتی به خوبی منعکس کننده نظریه‌های مارکسیستی است.

 

[شاهدخت]

نقد پساساختارگرایی و واسازی

این نوع منتقدین معتقد بودند معنای آثار ثابت نیست و هر فردی می‌تواند جزیی‌ترین لایه یک اثر را مشاهده کند و از آن برداشت جدیدی داشته باشد. این افراد به نوعی در حال معماری آثار و به چالش کشیدن معنای آثار هستند. در جستجوی این معانی، منتقدین پساساختارگرایی به مسئله حقیقت می‌پردازند و دوگانگی‌های آثار مثل خوب/بد را ارزیابی می‌کنند. البته به بررسی چگونگی قرارگیری این نوع تقابل‌ها در اثر نیز می‌پردازند. بررسی روابط میان شخصیت‌ها و وقایع و اینکه آیا آن‌ها دروغین، ساختگی یا شبیه سازی شده‌اند از محوریت کار آن‌ها است. با این رویکرد پژوهشگران به یکی از بهترین رمان های کلاسیک پرداخته‌اند و آن اثر «هزار و یک شب» است که بررسی شخصیت شهرزاد و روایت‌های او مورد توجه است.