آموزشی انواع نقد کتاب ؛ راهنمای تحلیل رمان و داستان

[شاهدخت]

نقد جنسیتی

فرهنگ ملل مختلف تصاویری از زنان و مردان را منعکس می‌کند. اینکه چگونه زندگی کرده‌اند و حتی مردان چگونه زنان را محدود کرده‌اند. مسائلی مثل اینکه جوامع مرد سالار چگونه زنان را به خانه‌داری مجبور می‌کرده‌اند و مردان در مشاغل حرفه‌ای مشغول می‌شدند در این نقد ارزیابی می‌شود. حتی مسئله پوشش و تحصیلات هم مورد توجه آن‌ها است. منتقدین فمینسیت و و تاریخ نگاران فرهنگی به تصاویر زنان در ادبیات می‌پردازند. آنها استریوتایپ (تفکر قالبی) مثبت و منفی را یافته‌اند. مثلا اینکه اغلب زن تهدیدی برای قدرت مرد است یا زنان فرشته‌هایی برای مراقبت از مردان هستند به وفور در آثار یافت شده‌اند.

 

[شاهدخت]

البته، شکل گیری هویت مردان به مرور زمان که در آثار ادبی نشان داده شده‌اند نیز مورد توجه پژوهشگران این حوزه بوده است. ترس از دست دادن قدرت و مردانگی از تصاویری هستند که در آثار ادبی در رابطه با مردان مطالعه می‌شوند. همین مسائل، از بعد زن و مرد به جنسیت‌های دیگر نیز توسعه پیدا کرد.

 

[شاهدخت]

پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با این نوع نقد و شناسایی تصاویر برابری و نابرابری جنسیت‌ها، تعدادی از مشهورترین و بهترین کتاب‌ های حوزه زنان و فمینسیم را بخوانید؛ همانند «دلبند» اثر تونی موریسون و «غرور و تعصب» جین آستن. در آثار زویا پیرزاد مانند «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» نیز به نقش و تصویر زنان تاکید ورزیده شده است.

 

[شاهدخت]

استعمارگرایی

اسعتمارگرایی به معنی این است که قدرتی بر تعدادی افراد یا یک منطقه مسلط شود. معمولا استعمارگرایی با امپریالیسم( استفاده از قدرت برای کنترل ملت مستعمره نشین) نیز مرتبط است. امپریالیسم و استعمارگرایی در طول تاریخ باعث گسترش تبعیض نژادی و افزایش برده فروشی شدند. آثار ادبی از دوران استعمارگرایی در تاریخ وجود دارند که معمولا از زاویه دید مستعمره نشینان نوشته شده. مثلا رمان «دل تاریکی» کنراد از معروفترین آثار این دوره است. این رمان درباره مردی است که به قصد تجارت عاج فیل به رود کنگو می‌رود و تاثیرات وحشتناک عاطفی و روانی استعمارگرایی و امپریالیسم را روایت می‌کند.

 

[شاهدخت]

در این دوران اکثر آثار جنبه تاریخی داشتند تا تخیلی و آثار تخیلی از کتاب‌ های ممنوعه به حساب می‌آمدند. و مسائل مذهبی و تعلیمی در آن‌ها به وفور یافت می‌شد. هنگام خواندن این آثار حتما وقایع تاریخی، دیدگاه‌ها و شک گرایی مذهبی را جستجو کنید. حتی مهم است بدانید رابطه بین مستعمره نشینان و استعمارگران چگونه به تصویر کشیده شده‌است.

 

[شاهدخت]

پسا استعمارگرایی

ادبیات پسا استعماری به ادبیاتی گفته می‌شود که در یک دوره پسااستعماری نوشته شده (از سال ۱۹۸۰ تاکنون). در این آثار مسئله نژاد بیشتر به چشم می‌خورد. ادبیات این دوران غالبا توسط جامعه استعمار شده نوشته شده و واکنشی به استعمار است. مطالعات پسا استعماری هم به بررسی شرایط مختلط فرهنگی که پس از استعمارگرایی به وجود می‌آید می‌پردازند. به منظور مطالعه آثار ادبی پسا استعماری، باید توجهتان معطوف تفاوت‌های فرهنگی، ادبی، تصویرسازی‌ها و مضامینی که مستعمره نشینان و استعمارگران دارند باشد. در یکی از رمانهای ایرانی به نام «روزگار تفنگ» خدادادزاده می‌توان این تفاوت‌ها از جمله تمایز من و دیگری را به راحتی یافت. البته در رابطه با زمینه تاریخی دیگر کشورها اغلب می‌توانید مقالات خوبی از دایره المعارف بریتانیکا دریافت کنید.

 

[شاهدخت]

حتی گاهی مهاجرت مردم به کشورهای دیگر بخاطر شرایط اقتصادی محل زندگیشان است. و دیده می‌شود مهاجران در آثار خود در رابطه با این موضوع می‌نویسند. رمان‌هایی مانند «عطر سنبل عطر کاج» (به انگلیسی Funny in Farsi)، «خندیدن بدون لهجه» و «سرزمین نوچ» به مشکلات ایرانیان مهاجر و مسئله هویت پسا استعماری آنان می‌پردازد. حتی اشعار یی یون لی حکایت گر مشکلات فرهنگی و غذا چینی‌ها در آمریکا است. همانطور که ملاحظه کردید، نقد پسا استعماری با انواع نقد کتاب و تحلیلهای فرهنگی و اجتماعی که بحث کردیم در ارتباط است.

«چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» از بهترین کتاب های سیاسی تا با دلیل ثروتمندی و فقر ملل پی ببرید.

 

[شاهدخت]

نظریه سبز

نظریه سبز به رابطه بین انسان‌ها و کل طبیعت و تاثیرات مخرب انسان‌ها بر طبیعت می‌پردازد. این نظریه در اواسط قرن نوزدهم معرفی شد اما تاثیر آن به میزانی بود که به یک رشته دانشگاهی تبدیل شد. البته شاید این نظریه یکی از انواع نقد کتاب باشد که کمتر در ایران جا افتاده است. بررسی تاثیرات بمب هسته‌ای یکی از موضوعات اساسی این نظریه است که به طور مستقیم با سیاست‌های جوامع مرتبط است. نظریه پردازان سبز معتقد هستند سیاستمداران به تاثیرات محیطی برای حفظ امنیت انسان‌ها بی‌توجه هستند. بنابراین، در نظریات خود تاکید دارند که انسان‌ها نباید برای منافع شخصی خود طبیعت را از بین ببرند. ردپای این تاثیرات را می‌توانید در دو رمان به خوبی بیابید. یکی از آنها رمان‌ علمی‌ تخیلی فرانسوی یعنی «یخ شکن» است و دیگری رمان آمریکایی «جاده» اثر مک‌کارتی.

 

[شاهدخت]

تروماپژوهی

یکی از جدیدترین انواع نقد کتاب مطالعات تروما است. تروما، روان زخم یا آسیب روحی یک تجربه مشترک بین همه انسان‌ها است. اما این تاثیر می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد و لازم است حتما زمینه تاریخی این تجربه حسی بررسی شود. برای نمونه، رمان «هم‌نام» (به انگلیسی: The Namesake). در این رمان متوجه تاثیرات روحی زندگی در آمریکا و دوری از وطن راوی داستان خواهید شد. اما نقطه اصلی این داستان موقعی است که همسر این خانم تصادف می‌کند و انتظارات والدینش در ذهن او مدام می‌گذرد. یا مسئله هویت آن خانواده و فرزندشان در آمریکا نشان داده می‌شود. این ویژگی‌ها از اصلی‌ترین تاثیرات روحی و عاطفی هستند که در تروماپژوهی ارزیابی می‌شوند.

 

[شاهدخت]

رمان‌های «ناخوانده‌ای دور از کرولینا» اثر دوروتی الیسون «آبی‌ترین چشم» تونی موریسون نیز تاثیر خشونت و مرگ ناگهانی نزدیکان را بر انسان و افکار او به خوبی نشان می‌دهند. اثر «همنوایی شبانه ارکستر چوبها» نوشته‌ی رضا قاسمی رمانی است که به عقیده پژوهشگران پیچیده است. اما از طریق زبان شخصیت‌ها می‌توانید به تاثیر دغدغه‌ها و بیماری‌های روانی در شخصیت‌ها پی ببرید.