معرفی اولین سازهای ساخته‌ی بشر

[tie122]

لوله‌های کوبشی معمولاً توسط زنان و در مراسمی که به آئین‌های باروری ارتباط دارد نواخته می‌شوند. در جزیره‌ی بورنِئو زنانِ کاهن در پایان فصلِ برداشت، هر روز صبح و عصر نیایش می‌خوانند و در این مراسم دو لوله را با یک ضرب‌آهنگ شناخته شده بر روی یک تخته‌ی حصیری می‌کوبند. در سِلِبز سه یا در برخی موارد پنج دختر، عصرِ روز برگزاری مراسم اهدای قربانی در حالی که لوله‌های کوبشی پُر از بذر را روی زمین می‌کوبند به سمت خانه‌های خود راه افتاده و هم‌زمان این آواز را می‌خوانند: «بر زمین بکوبید، بر زمین بکوبید، دوستان. باید نگاه‌مان رو به پایین باشد، باید نگاه‌مان رو به پایین باشد… با نگاهی ملتمسانه، نگاهی ملتماسه به برنجِ نو!»

 

[tie122]

این نوع سازهای کوبشی در مرحله‌ی جدا کردنِ پوست ‌برنج در مراسم برنج‌کوبی در بخش غربی مجمع‌الجزایر مالایی و همچنین سیام استفاده می‌شوند. در این مراسم از سازی به نام «هاونِ کوبشی» استفاده می‌شود که در نظر این مردمان، بیش از سازهای دیگر تاثیرگذار است. در این نوع مراسم کُنده‌ی درختی را روی زمین می‌گذارند که سوراخ‌هایی به شکل‌های مختلف بر رویِ آن حفاری شده است. سپس دانه‌های برنج را داخل این سوراخ‌ها ‌ریخته و ردیفی از زنان که در امتداد کُنده‌ی درخت نشسته‌اند با دسته‌‌ی هاون‌ آن‌ها را می‌کوبند. صدای تولیدشده توسط هاونِ کوبشی با توجه به عمقِ هر سوراخ، متفاوت است و ضرباتی که به سوراخ‌ها می‌زنند سمفُنی پُلی‌ریتمیک و پلی‌تُنیک دل‌انگیزی را تولید می‌کنند که بنا به توصیف یک شاعر محلی، به این شکل صدا می‌دهد: «تینگ‌تونگ توتونگ-گولان گاندونگ». حتی زمانی که فصل کوبیدن برنج نیست، اینمراسم برگزار میشد.

 

[tie122]

در یک آیین دیگر که اندکی ساده‌تر بوده و در جشن‌های عروسی اهالی مِلانِزی برگزار می‌شود، ریشه‌های گیاه تارو و بادام خشک را می‌کوبند. در این مراسم هاون چوبی را در حفره‌ای در میدان روستا قرارداده و دو مرد با آوازی حُزن‌انگیز صدای کوبیده شدنِ هاون را همراهی می‌کنند. هم‌زمان هشت مرد دیگر نیز دور آن‌ها می‌رقصند و به ترتیب دو دسته هاون بلند را برداشته و در هاون می‌کوبند. در نهایت دسته‌ هاون‌هایی که با قدرت زیاد داخل هاون کوبیده می‌شوند، باید شکسته شوند».

 

[tie122]

طبل شکاف‌دارِ نخستین نیز از تنه‌ی درخت ساخته می‌شود اما حفره‌ی داخل این تنه‌ در امتداد یک شکافِ طولی و باریک ایجاد می‌شود. اولین گونه‌های این طبل تقریباً شش متر طول و ۸/۱ یا ۱/۲ متر عرض داشتند و ردیفی از مردان روی‌ آن‌ ‌ایستاده و بر آن‌ پا می‌کوبیدند. نسل‌های بعدی طبلِ شکاف‌دار، با ضربه زدن چوبک به صدا در می‌آمدند و در این صورت کسی روی آن‌ها پا نمی‌کوبید. در طبل‌های شکاف‌دار پیشرفته‌تر از دو چوبک برای ضربه زدن به لبه‌های شکاف استفاده می‌شد.

 

[tie122]

تقریباً تمامی سازهایی که در ابتدا ابعاد بزرگی داشته و به تدریج کوچک‌تر شده‌اند، در نهایت به ابعادی قابل‌حمل دست پیدا کرده‌اند.
تبدیل شدن به یک ساز قابل‌حمل آخرین مرحله‌ی فرایند تحول سازهاست
و معمولاً شامل تغییرات اساسی در شکل سازها می‌شود.
نسخه‌ی قابل‌حملِ طبلِ شکاف‌دار، سازی سبُک از جنس بامبو است که توسط نگهبانان مالایی حمل شده و در مواقع هشدار بر روی آن نواخته می‌شود.

 

[tie122]

اما طبل در معنای نخستینِ آن سازی است که صدای آن به واسطه‌ی ضربه زدن بر روی پوستی ایجاد می‌شود که روی دهانه‌ی قاب یا بدنه‌ای توخالی در شکل‌های مختلف کشیده شده است. در نسخه‌های ابتدایی، نوازنده با دستانش مستقیم بر روی این سطح ضربه می‌زند. اما بعدها، چوبک‌ها جایگزین دست‌های نوازنده می‌شوند. این تغییر مهم تقریباً هم‌زمان با تغییراتِ دیگری در این ساز رخ داده است. در نسخه‌های ابتدایی، پوستِ کشیده‌شده روی قاب یا بدنه‌ی توخالی طبل از پوست آبزیانی مانند مار، مارمولک و ماهی تهیه می‌شد. اما پس از مدتی پوست حیوانات شکاری و گاوهای بزرگ جایگزین پوست آبزیان شد.