عربی باب افعال

[Ela]

اصلی‌ترین کارکرد باب های عربی رساندن پیام‌های مختلف با استفاده از ریشه یا مصدر فعل در عربی است. ممکن است یک فعل در حالت عادی لازم باشد اما برای آنکه منظورمان را صحیح برسانیم باید از آن فعل با معنی متعدی‌اش استفاده کنیم. در چنین حالتی به سراغ باب‌های ثلاثی مزید می‌رویم. در زبان عربی حدود ۱۵ باب وجود دارد اما فقط هشت باب است که در زبان عربی بیشترین کاربرد را دارد. در این نوشته از مجله فرادرس قرار است درباره باب های عربی به زبان ساده و نقش آنها در تغییر معنای فعل صحبت کنیم و با مثال‌های متعدد به تفاوت آنها با افعال ثلاثی مجرد پی ببریم. با استفاده از تمرین‌های پایانی فصل هم می‌توانیم میزان دریافت خودمان از این مبحث را بسنجیم.

 

[Ela]

در نتیجه این امکان را که بگوییم «باب‌ های عربی لفظ‌های معینی هستند که سه حرف اصلی فعل در آن قرار می‌گیرد تا مفاهیمی را بیان کند که از طریق چارچوب معانی افعال معمولی ثلاثی مجرد نمی‌توانیم به مخاطب برسانیم». اگر انتقال درست مفاهیم مرحله آخر تسلط به یک زبان باشد، باید جایگاه ویژه‌ای برای آموزش و یادگیری باب‌ های عربی قائل شویم. فعل‌ها در زبان عربی در حالت عادی سه حرف دارند از این رو به آنها ثلاثی مجرد می‌گویند. زمانی که به صیغه یک ماضی‌ آنها (یعنی ساده‌ترین حالت فعل در صیغه الغائب) یک، دو یا سه حرف اضافه شود، این افعال به «ثلاثی مزید» تبدیل می‌شوند.

از آنجا که ساختار باب‌ های عربی در ساخت فعل ماضی عربی، مضارع عربی و امر عربی مشخص است آنها را اصطلاحا «قیاسی» می‌نامند. یعنی قانونمند هستند و اصول ساخت و صرف افعال عربی در آنها کاملا واضح و مشخص است. ملاک تشخیص بین ثلاثی مزید و ثلاثی مجرد نیز صیغه یک ماضی این افعال است.

 

[Ela]

انواع کاربرد باب های عربی

هر باب در زبان عربی، کارکرد مخصوص به خودش را دارد که در این بخش با کارکرد هشت باب «إفعال، تفعیل، مفاعلة، إنفعال، تفعُّل، تفاعل، إفتعال و إستفعال» آشنا می‌شوید. همه باب‌ها در زبان عربی به نام مصدر آن باب نام‌گذاری شده‌است. ابواب (جمع باب به عربی) ثلاثی مزید در عربی که صیغه یک یا الغائب آنها یک حرف زائد دارد عبارتند از «إفعال، تفعیل و مفاعلة» ابوابی که دو حرف زائد دارند باب‌های «تفعُّل، تفاعل، إفتعال و إنفعال» هستند.

 

[Ela]

نکته: باب «إستفعال» تنها باب ثلاثی مزیدی است که صیغه یک آن سه حرف زائد دارد.

نکته دیگری که نیاز است به خاطر بسپاریم این است که در باب های عربی که صیغه الغائب ماضی آنها از «چهار» حرف تشکیل شده، «ی» و «ت» ابتدای فعل مضاع آنها همیشه مضموم است. یعنی ضمه می‌گیرد. این باب‌ها عبارتند از «إفعال/ أفعل یُفعِلُ»، «تفعیل/ فعّّلَ، یُفَعِّلُ» و «مفاعلة/ فاعلَ، یُفاعلُ».

هر باب ثلاثی مزید در عربی ممکن است در چند معنا به کار برود. اما به مرور و با استفاده‌های مکرر یکی از این معانی بر سایر آنها غالب شده و کاربرد بیشتری پیدا کرده‌است. انواع کاربردهای مهم باب ثلاثی مزید را به صورت خلاصه در ادامه می‌خوانید.

در نظر گرفتن زمان برای فاعل: گاهی‌اوقات نیاز است تا هنگام مخابره پیام افعالی را به کار ببریم که در بر گیرنده معنای زمان برای انجام دهنده کار باشند. مفعول‌پذیر کردن یا متعدی کردن فعل‌های لازم: کمی بالاتر توضیح دادیم که ممکن است برای رساندن پیام صحیح در زبان عربی، به مفعول نیاز داشته‌ باشیم. در نتیجه می‌توانیم از باب‌ های عربی برای متعدی کردن استفاده و یک فعل لازم را به فعلی که مفعول‌پذیر است تبدیل کنیم.در نظر گرفتن یک ویژگی خاص برای مفعول: شاید متعدی کردن فعل کافی نباشد بلکه نیاز به فعلی داشته باشیم تا مفعول را دارای ویژگی‌های خاص نشان دهد. از این رو از باب‌ های عربی استفاده می‌کنیم.به وقوع پیوستن تدریجی یک فعل: برخی کارها به یک باره اتفاق نمی‌افتند بلکه نیاز به آن دارند تا به تدریج و در مدت زمان مشخصی انجام شوند. در چنین حالتی نیز به سراغ باب های عربی ثلاثی مزید می‌رویم.مشارکت: وقتی نیاز داریم نشان دهیم که فاعل و مفعول در انجام دادن و به پایان رساندن کاری در زمان مشخصی با هم مشارکت و همکاری داشته‌اند از برخی ابواب ثلاثی مزید مثل «مفاعلة» استفاده می‌کنیم.طلب یا درخواست: برخی از فعل‌ها در معنا صورت امری ندارند اما ممکن است نیاز به درخواست در معنی آنها واجب باشد. در این حالت نیز به سراغ باب‌های ثلاثی مزید و به خصوص باب «استفعال» می‌رویم.تکلف: گاهی ممکن است یک کار با اجبار و زحمت و تحمیل کردن انجام شده باشد. در زبان عربی برای نشان دادن چنین حالتی در افعال معمولا از باب‌ها، مخصوصا باب «تفعُّل» استفاده می‌شود.نسبت دادن: عموما برای نسبت دادن رنگ‌ها و عیب‌ها به فاعل از باب‌ های عربی استفاده می‌شود.مبالغه: نشان دادن شدت یک کاری در جمله ممکن است از طریق مبالغه امکان‌پذیر شود. برای نشان دادن چنین حالتی نیز از شکل صحیح فعل در باب‌ های عربی د استفاده می‌کنیم.