روانشناسی کودک با کودک چگونه از مرگ صحبت می کنید

[•Kiana•]

توضيح مرگ به كودكان يكى از سخت ترين كارها براى اولياست، بخصوص هنگامى كه
خود آنها با غم مرگ عزيزى دست به گريبان هستند. اما مرگ يك بخش غير قابل انكار از
زندگى است و چه بخواهيم و چه نخواهيم، از خيلى خردسالى، كودكان نسبت به آن
كنجكاو مى شوند و به فهميدن و پرسيدن درباره روشهايى كه احساس غم مربوط به آن را
به طور طبيعىنشان بدهد، عالقه مند هستند، روشهايى كه بزرگترها عزادارى مى نامند.

 

[•Kiana•]

شايد باعث تعجب باشد كه بدانيد حتى كودكان ۲ ساله از مرگ آگاه هستند. كودكان در
قصه هايشان يا برنامه هاى تلويزيون از مرگ مى شنوند، يا در اطراف خود حيوانات خانگى
يا خيابانى مرده را مى بينند. على رغم اين موارد، هيچ كدام از كودكان مفهوم مرگ را
نمى دانند. آنها نمى توانند مفهوم هميشگى بودن مرگ را درك كنند و در عوض، آن را
به عنوان يك اتفاق موقت و قابل برگشت در نظر مى گيرند.

 

[•Kiana•]

آنها تصور مى كنند كه اجساد هنوز مى خورند و مى خوابند و كارهاى هميشگى خود را
انجام مى دهند، فقط با اين فرق كه اين كارها را يا در آسمانها و يا در زير خاك انجام
مى دهند. حتى وقتى يكى از اوليا يا خواهران و برادران كودك درگذشته است، او
نمى تواند اين اتفاق را براى آنها در نظر بگيرد.

 

[•Kiana•]

كودكان به روشهاى مختلف نسبت به مرگ واكنش نشان مى دهند:
اصالً تعجب نكنيد اگر كودك ۲ ساله اى در آموزش مهارت توالت رفتن پسرفت كند يا
كودك ۵ ساله اى نخواهد به مهد كودك هميشگى اش برود، چرا كه كودك در
جست و جوى علت پريشانى و غمگينى بزرگترها است و مى خواهد بداند چرا برنامه
روزمره اش تغيير كرده است. او با خودش فكر مى كند چرا به ناگهان جهان اطرافش
اين همه نگران كننده شده است. از سوى ديگر، ممكن است كودكى هم باشد كه اصالً
واكنشى به مرگ نشان ندهد يا گاه گاهى در بين شادى و خوشحالى هاى كودكانه اش
به ياد آن بيفتد كه اين هم كامالً طبيعى است و دليل سنگدلى كودك نيست! اصوالً
كودكان اين مفهوم را كم كم و به آهستگى درك مى كنند و نبايد انتظار داشت كه همه
موضوع را در يك لحظه يا يك روز بفهمند و حتى بسيارى از آنها تا وقتى كه
كامالً احساس امنيت نكنند، به احساس غم خود اجازه ظهور نمى دهند، يعنى فرايندى كه
ممكن است ماهها تا سالها به طول بينجامد، بخصوص اگر مرگ عزيزى را شاهد بوده
باشند.بعضى از كودكان رفتارهايى انجام مى دهند كه به نظر عجيب مى رسد. مثل بازيهاى
تشييع جنازه يا اداى مردن كسى را درآوردن. اين هم امرى طبيعى است، حتى اگر به نظر
بزرگترها غير معقول باشد. بنابراين، اين روش ابراز احساسات در مورد مرگ را نبايد از
كودك گرفت.

 

[•Kiana•]

احساسات خود را در مورد مرگ توضيح بدهيد. سوگوارى يك قسمت بسيار مهم براى
التيام غم مرگ عزيزان است و اين هم در مورد بزرگساالن و هم در مورد خردساالن صادق
است كودك را نبايد با سوگوارى شديد، وحشت زده كرد، ولى از طرفى هم نبايد مسأله را
بى اهميت جلوه داد. به كودك بايد توضيح داد كه بزرگترها هم نياز به گريه كردن دارند و
اينكه ما به خاطر از دست دادن كسى ناراحت هستيم. در غير اين صورت، كودك
كنجكاوانه تغييرات خلقى شما را درك مى كند و بخصوص وقتى حس كند مسأله اى
وجود دارد، ولى شما سعى در مخفى كردن آن داريد، نگران تر مى شود.

 

[•Kiana•]

به سؤاالت كودك پاسخ دهيد. كنجكاوى كودكان درباره مرگ يك امر عادى است و نبايد
از سؤاالت آنها فرار كرد، بلكه بهتر است از فرصت پيش آمده استفاده كرده و به كودك
كمك كنيم تا بتواند با مسأله از دست دادن ديگران روبرو بشود.

 

[•Kiana•]

جوابهاى آسان و كوتاه عرضه كنيد. كودكان قدرت درك اطلاعات پيچيده و سنگين را
ندارند. بنابراين سعى كنيد براى توضيح مرگ وارد جزئيات و بحثهاى پيچيده آن نشويد.
آنچه براى كودكان بخصوص زير ۵ سال درك بهترى دارد، توضيح مرگ به عنوان توقف
تمام كارهاى جسمانى است. مثالً به او گفته شود مردن اين گربه يعنى اينكه او ديگر راه
نمى رود يا غذا نمى خورد و چيزى را نمى بيند و هيچ دردى را احساس نمى كند و جسم
آن ديگر كار نمى كند.

 

[•Kiana•]

كودكان نياز دارند در مورد خودشان اطالعاتى داشته باشند. ممكن است بپرسند كه »من
كى مى ميرم؟« كه در جواب بهتر است گفته شود »هيچ كس نمى داند كه كى كسى
مى ميرد، ولى بيشتر ما زمان خيلى خيلى زيادى زندگى مى كنيم. من مطمئنم كه تو تا
وقتى كه خيلى پير بشوى، زندگى مى كنى.« يا ممكن است كودك بپرسد: »مامان، تو كى
مى ميرى؟« اين سؤال معموالً براى اوليا خيلى تكان دهنده است. عمالً منظور كودك از
اين نوع سؤال اين است كه آيا تو از من مراقبت مى كنى و يا چه كسى بعد از اين از من
مراقبت مى كند، بنابراين بهتر است به كودك گفته شود »مامان قوى و سالم است و خيلى
خيلى وقت زيادى، پيش تو خواهد ماند.« حتى به كودكان زير ۵ سال توصيه مى شود اوليا
بگويند »مامان نمى ميرد«، »بابا نمى ميرد.«
بنابراين اگر اينگونه جواب بدهيم كه »فرزند عزيزم همه ما يك روزى مى ميريم« براى
كودك مانند اين است كه بگوييم ما همين امروز مى ميريم

 

[•Kiana•]

از عبارت هايى كه به يك امرخوب اشاره مى كند، پرهيزكنيد.
عبارت هاى معمول بزرگترها درمورد مرگ مثل »درآرامش استراحت كردن« يا
»خواب ابدى« يا »رفتن به يك جاى دور« براى خردسالان بسيارگيج كننده است.

 

[•Kiana•]

پس نگوييد كه »پدربزرگ خوابيده است« يا »به يك جاى دوررفته است«. كودك ممكن
است با اين توضيحات از رفتن به تختخواب نگران بشود و فكركند كه او هم ممكن است
بخوابد و ديگر برنگردد، يا اگر شما به خريد و كار برويد، فكركند كه شما هم برنمى گرديد.
مرگ را هرچه قابل لمس تر براى او توضيح بدهيد مثالً بگوييد: »پدربزرگ خيلى خيلى
پيرشده بود و بدن اش قادر به كاركردن نبود« اگر پدربزرگ قبل از مرگ مريض بوده
اطمينان حاصل كنيد كه كودك بفهمد مريض شدن مثل سرماخوردن معنى مردن
نمى دهد. به او توضيح بدهيد كه اين مريضى ها نمى تواند كسى را بكشد.