تاریخ ایران تاریخ بیرجند

[جک_اسپارو(:]

مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. بر پایه آمار سرشماری ۱۳۹۵(خورشیدی)جمعیت شهر بیرجند ۲۰۳٬۶۳۶ نفر بوده است.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] بیرجند بزرگترین شهر منطقه شرق کشور است. این شهر بعنوان پاکیزه ترین شهر ایران انتخاب شده است. [۱۶]تاریخ آن حداقل به اواسط سلسله ساسانیان بازمی گردد، قلعه شهر گویای راستین آن است. گمان می‌رود بیرجند در پایان دوران شاهنشاهی ساسانیان، به دست زرتشتیان یزدی و کرمانی به عنوان منزلگاهی در کناره کویر و در راه رد شدن از کویر به سوی شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بنا شده است. باغ اکبریه یکی از بناهای تاریخی شهر در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.[۱۷][۱۸]بیرجند با حساب حومه خود که چندین روستا و شهرک مانند دستگرد و چهکند یا بیدخت و شوکت آباد و... باشد می‌تواند یک کلانشهر برپایه بیشتر جمعیت محسوب گردد که حدوداً ۲۹۵.۹۶۰ نفر جمعیت را شامل می‌شود![۱۹]

 

[جک_اسپارو(:]

بیرجند نخستین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان نخستین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود.[۲۰] این شهر همچنین نخستین شهر در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.[۲۱] مدرسه شوکتیه در این شهر، دومین مدرسهٔ آموزش به سبک نوین پس از دارالفنون تهران است. به علت موقعیت سیاسی و راهبردی بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از فرودگاه‌های قلعه‌مرغی و بوشهر در این شهر ساخته شد[۲۲] و تا پیش از جنگ جهانی دوم، کنسولگری‌های انگلستان و روسیه در بیرجند مشغول به‌کار بوده‌اند.[۲۳]

 

[جک_اسپارو(:]

نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده است.

هیچ اتفاق نظری در رابطه با دلیل نام گذاری بیرجند میان صاحب نظران وجود ندارد و دیدگاهای گوناگونی ارائه شده است. برای مثال برخی بر این باورند که بنیان‌گذار این شهر بیژن یکی از پهلوانان اسطوره‌ای شاهنامه بوده که نام خود را بر این شهر نهاده و در طول زمان به بیرجند دگرگون شده.[۲۴]

نام بیرجند از دو واژه بیر و جند یا همان گند آمده است. بیر در زبان ساسانیان به معنای چاه و گند به معنای شهر است. مانند گندی‌شاپور. در اینکه شهر دارای سازماندهی ساسانی است هیچ شکی نیست. محلات دستگرت یا دستجرد و چاه کند یا چاه گند خود گویایی شهری منطبق به سیستم مالیات‌گیری ساسانی بر نواحی کشاورزی ایران باستان است. برای دوستانی که علاقه‌مند به آثار باستانی هستند در محدودی دستجرد باید دنبال تسلسل این نواحی محدودهٔ به اسم اژیروان یا آجیربان بگردند. واژه ارد-بیل یا هرد -بیر نیز به معنای زمین چاه دار است. بیل در زبان گالشی به معنای آب مانده است.

 

[جک_اسپارو(:]

این احتمال نیز وجود دارد که در زمان فتح ایران توسط اعراب این مکان محل اردوگاه لشکریان بوده است و نام این مکان را از دو قسمت به نام بئر به معنی مقر و جند به معنی لشکریان گذاشتند که به‌دلیل گذشت زمان، بیرجند بر سر زبان‌ها افتاده است.[۲۴]

همچنین رجبعلی لباف خانیکی، بیرجند را مرکب از دو جزء «بیر» و «جند» می‌داند. «بیر» در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و «جند» که معرّب «کند» است به زبان سغدی به معنی مکان و شهر آمده است.[۲۵] در پایان با توجه به نام دیگر شهرهای خراسان بزرگ قدیم (همچون تاشکند و سمرقند و همچنین نام روستاهایی در همین استان همچون نوقند، نوکند و شواکند) این وجه تسمیه صحیح تر به نظر می‌رسد.

 

[جک_اسپارو(:]

جدید ترین نظریه در باب نام بیرجند را محمدتقی راشد محصل عنوان کرده است . وی معتقد است که کلمه بیرجند با verezan که در اوستا به کار رفته است و در زبان‌های ایرانی و هندی باستان معادل‌هایی دارد و گونه فارسی باستان آن vardan به معنای شهر و در سانسکریت varjana به معنی قصبه و شهر است ، و سرانجام تنها بازمانده آن در فارسی نو بَرزَن به معنی محله است ارتباط دارد . ایشان معتقد است واژه بیرجند که در گویش محلی Berjand تلفظ می‌شود با گونه ضبط شده کتابهای کهن برجند تناسب بیشتری دارد . [۲۶]

 

[جک_اسپارو(:]

علاوه بر جاذبه‌های گردشگری موجود در سطح شهرستان بیرجند، آثار تاریخی و مکان‌های تفریحی نیز در داخل در محدوده شهری بیرجند وجود دارد. به عنوان مثال می‌توان به جاذبه‌های گردشگری تاریخی داخل شهر مانند باغ اکبریه، باغ رحیم آباد، ارگ کلاه فرنگی، قلعه بیرجند، مدرسه شوکتیه و … اشاره کرد. همچنین بند دره، بند امیر شاه، آبشار چهارده، باغ شوکت‌آباد و … ازجمله مناطق گردگشری طبیعی در نزدیکی شهر بیرجند است.

 

[جک_اسپارو(:]

قلعه بابوک روستای ابراهیم‌آباد
موزه میراث پهلوانی غلامحسین قمری
قلعه بصیران
آب انبارها
آرامگاه حکیم نزاری
ارگ کلاه فرنگی
عمارت اکبریه (میراث جهانی یونسکو)
قلعه بیرجند

 

[جک_اسپارو(:]

کنسولگری انگلیس (باغ منظریه)
مدرسه شوکتیه (دومین مدرسه آموزش به سبک نوین در ایران پس از دارالفنون تهران)
مدرسه معصومیه
مصلی بیرجند
یخدان رحیم آباد
باغ رحیم آباد
خانه پردلی
طبیعی
ویرایش
باغ و عمارت ملک نوفرست
بند دره
بند النگ
بند عمر شاه
آبشار چهارده
هتل بزرگ کوهستان
بند ژرف (چهکند)
موزه‌ها
ویرایش
در سطح بیرجند موزه باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و حیات وحش در مجموعه عمارت و باغ اکبریه، موزه مشاهیر در خانه پردلی، موزه میراث پهلوانی در زورخانه امیر عرب و موزه وقف در مدرسه شوکتیه وجود دارد.