بیوگرافی تالس

[SHAHDOKHT]

تالِس (به یونانی: Θαλης، تلفظ: ثالیس) یا گاهی به صورت عربی: طالِس[۱]، فیلسوف مکتب مَلَطی بود که در نیمهٔ اول سدهٔ ششم پیش از میلاد می‌زیست. از او به‌عنوان آغازگر فلسفه[۱] و نخستین چهرهٔ علم[۱] یاد می‌شود. یونانیان او را در شمار فرزانگان هفتگانه نام برده‌اند.[۱][۲]برتراند راسل درکتاب تاریخ فلسفه خود عنوان می‌کند: به روایت اسناد آغازگر فلسفه تالس بود. هنر تالس این بود که واژهٔ «چه؟» را به جای واژهٔ «که؟» گذاشت. تالس همچون متفکران پیشین یا دقیق‌تر بگوییم همچون متدینان گذشته نپرسید که: جهان از «که» یا بوسیلهٔ که ساخته شده‌است، بلکه پرسش را به‌شکل کاملاً تازه‌ای مطرح کرد. او پرسید: جهان از «چه» ساخته شده‌است؟ یعنی تالس تفسیر اسطوره‌شناختی کهن را در باب پیدایی جهان، رها کرد و کوشید تا با تفکر عقلی به توصیف طبیعت بپردازد و پیدایی جهان را تبیین کند.

 

[SHAHDOKHT]

نام در زمان تولد
تالس مَلَطی
زادهٔ
۶۲۳–۶۲۶ ق. م
میلیتوس (مَلَط)، ترکیهٔ امروزی
درگذشت
۵۴۵–۵۴۸ ق. م
میلیتوس (مَلَط)، ترکیهٔ امروزی
دوره
فلسفه پیشاسقراطی
حیطه
فلسفه غرب
مکتب
مکتب ملطی. مکتب ایونی. طبیعت‌گرایی متافیزیکی
شاگردان
آناکسیماندر
علایق اصلی
فلسفه اخلاق. متافیزیک. ریاضیات. ستاره‌شناسی
ایده‌های چشمگیر
آب آرخه است. قضیه تالس
تأثیرگرفته از
ستاره‌شناسی بابلی. ریاضیات مصر باستان. دین مصر باستان
تأثیرگذار بر
فیثاغورس. آناکسیماندر. آناکسیمنس. گزنوفانس

 

[SHAHDOKHT]

تالس ملطی در حدود سال ۶۲۴ پیش از میلاد در شهر میلیتوس در ایونیا (غرب ترکیهٔ امروزی) به دنیا آمد.[۲] برخی مورخان تالس را یک فنیقی می‌دانستند که به همراه پدر و مادرش از فینیقیه به میلتوس مهاجرت کرده بودند.[۳] پدرش اکسامیس و مادرش کلئوبولینه نام داشت.[۴] او بیشتر عمر خود را در سفر گذراند. مشهور است تالس در ۸۰ یا ۹۰ سالگی، هنگامی که نظاره‌گر یک مسابقه ورزشی بوده‌است، از فرط گرما و تشنگی و ناتوانی جان سپرده‌است.[۲]

 

[SHAHDOKHT]

داستان‌هایی از آن دست که به آسانی به حکما نسبت داده می‌شود دربارهٔ او روایت شده‌است. از آن جمله آن است که گفته می‌شود در حالی که به ستارگان خیره شده بود در چاهی افتاد یا آن‌که چون پیش‌بینی می‌کرد زیتون کمیاب خواهد شد دست به احتکار زیتون زد.[۵]

برخی گفته‌اند که تالس سوداگر تیزهوشی بوده،[۶] و ارسطو درباره‌اش چنین گفته‌است:

می‌گویند مهارتی در علم نجوم داشت که هنوز زمستان به سر نرسیده می‌دانست که سال بعد زیتون محصول خوبی خواهد داشت؛ بنابراین، به بهای اندکی - چون رقیبی نبود که قیمت را بالا ببرد - همهٔ دستگاه‌های روغن‌کشی را از پیش کرایه می‌کرد. فصل برداشت که می‌رسید، … پول هنگفتی به جیب می‌زد.[۶]

 

[SHAHDOKHT]

تالس این نظر را مطرح کرد که همهٔ این مواد در یک عنصر نخستین، وحدت بخشید.[۱] او این عنصر نخستین جهان را آب دانست.[۱] او آب را به عنوان جوهر واحدی که سراسر جهان هستی را فراگرفته است، مسلم فرض کرد. او از طریق این نظریه به این نتیجه رسید که زمین در فضا شناور است، درست مانند توپی که روی آب شناور است.[۷] ارسطو حدس می‌زند که ممکن است مشاهدهٔ این امر که همهٔ موجودات زنده و آنچه از آن تغذیه می‌کنند مرطوب هستند او را به این نتیجه‌گیری رهنمون ساخته باشد.[۸] علت محتمل دیگر می‌تواند مشاهدهٔ این خاصیت آب باشد که به وضوح و در برابر چشمان تالس می‌توانسته به صور بخار و یخ درآید و مجدداً به صورت آب ظاهر گردد که حالات سه‌گانهٔ ماده هستند هر چند که این طبقه‌بندی هنوز در زمان تالس شناخته شده نبود.[۴] علاوه بر این تالس در شهر ساحلی میلتوس زندگی می‌کرده، که آب برای اهالی آن اهمیت زیادی داشته‌است. همچنین زمانی که در مصر به سر می‌برده‌است، یقیناً به حاصلخیزی مزارع بعد از طغیان و فرونشستن آب رودخانه نیل، توجه داشته و دیده‌است که چگونه پس از هر بارندگی، کرم‌ها پیدا می‌شده‌اند.[۴] سیالیت، بی‌شکل بودن آب و جنبش و پیدایی آن در مظاهر حیات، می‌توانند از دیگر عللی باشند که تالس را به این اندیشه که عنصر اساسی همه چیز آب است، سوق داده‌اند.[۴]

 

[SHAHDOKHT]

به ادعای ارسطو، تالس به روح معتقد بود و معتقد بود که «آهن‌ربا دارای روح است زیرا آهن را حرکت می‌دهد». او هم‌چنین می‌گفت: «همه چیز پر از خدایان است.» منظور او از این گفته واضح نیست اما بعید است که منظور تالس نوعی همه‌خدایی باشد.[۸] تالس و سایر فیلسوفان ایونیا معتقد به آموزهٔ زنده‌انگاری مواد بودند. آن‌ها اعتقاد داشتند که ماده دارای حیات یا احساس است. این فلاسفه حیات یا جان را به جوهر نسبت می‌دادند و بر همین اساس تالس بر این نظر بود که خدا در همه چیز یعنی در همهٔ تعینات ماده حضور دارد.[۷]

 

[SHAHDOKHT]

تالس یکی از نخستین فیلسوفان و اولین فیلسوف میلتوس به‌شمار می‌آید.[۱][۹][۷] نظر تالس مبنی بر اینکه خاستگاه همه چیز آب است، بیش از حدس و گمان نبود، و نه او و نه بسیاری که پس از او آمدند، راهی برای آزمودن نظریاتشان نداشتند؛ با این وجود وی از نخستین کسانی است که کوشیدند تا به جای تفسیر اسطوره شناختی، جهان را به روشی عقلانی توصیف کنند.[۱] هم‌چنین او از نخستین کسانی است که مفهوم «وحدت در اختلاف» را درک کرده‌است.[۱۰]

مهم‌ترین موضوعاتی که تالس را از نظر فلسفی در تاریخ اندیشه ممتاز می‌کنند، کوشش وی برای شناختن جهان از راه مشاهده و تفکر و واقع بینی، دور انداختن افسانه‌های دینی و تفسیرهای اساطیری، و تلاش جهت فهم جهان بی‌توسل به خدایان و افسانهها و نیروهای نامحدود آنان است.[۴]

ارسطو دربارهٔ او گفته‌است: «تالس کسی است که در سرآغاز فلسفه است.»[۱۱]

 

[SHAHDOKHT]

معروف است که تالس وقوع خورشیدگرفتگی ۲۸ مه ۵۸۵ پیش از میلاد را پیش‌بینی کرد. از دیگر فعالیت‌های نجومی‌ای که به تالس نسبت داده شده تهیهٔ یک تقویم نجومی و معمول ساختن تجربهٔ فینیقی‌ها در تعیین خط سیر کشتی‌ها به وسیلهٔ خرس کوچک است.[۵]

 

[SHAHDOKHT]

در ریاضیات، قضیه تالس را به وی نسبت می‌دهند و مورخی به نام پروکلوس گزارش می‌دهد که تالس توانسته بود با کشف این قضیه، فاصلهٔ کشتی‌ها را از دریا تا ساحل تعیین کند.[۴] همچنین مورخ دیگری به نام دیوگنس لائرتیوس می‌نویسد: «تالس در واقع ارتفاع اهرام مصر را به وسیله سایهٔ آنها اندازه‌گیری کرد و آن از راه مشاهدهٔ زمانی بود که سایهٔ ما مساوی بلندی قامت ما است.» همچنین از این قضیه حتی هم اکنون نیز برای اندازه گیری ارتفاع یک درخت هم استفاده می شود. [۴]

 

[SHAHDOKHT]

زندگی سیاسی تالس بیشتر به درگیری ایونی‌ها در دفاع از آناتولی، در برابر قدرت فزایندهٔ ایرانیان که در آن زمان به تازگی به آن منطقه وارد شده بودند، برمی‌گردد.[۲] به این ترتیب، پادشاه ماد و کوروش از معاصران تالس در ایران بوده‌اند.[۴]