آموزشی تاپیک جامع مراحل ترجمه‌ی یک کتاب

[aliasghar]

در این تاپیک هر آنچه که باید از مراحل ترجمه‌ی یک کتاب بدانید قرار داده خواهد شد.
✓تاپیک اختصاصی ست و از ارسال اسپم خودداری شود.
✓این تاپیک با تاپیک اصول جامع و پایه ترجمه جامع تفاوت دارد.​

 

[aliasghar]

برای ترجمه کتاب از کجا شروع کنیم؟​

شما به دلایل مختلف و با اهداف گوناگونی می‌توانید به سراغ ترجمه یک کتاب بروید. در واقع، اهداف مختلفی پشت نیت ترجمه یک کتاب برای هر شخص وجود دارد.

شاید دوست دارید که صرفا با ترجمه از دانش زبان خارجی‌تان بهره ببرید، شاید در یک زمینه علمی متخصص هستید و به زبانی خارجی هم تسلط دارید و به همین خاطر است که دوست دارید در زمینه حرفه و تخصص علمی‌تان، آستین‌ها را بالا بزنید و یک کتاب خوب خارجی را به زبان فارسی ترجمه کنید.

دلایل متعدد و نیات گوناگون دیگری هم می‌تواند پشت خواسته مترجم شدنِ شما پنهان باشد. مثلا شاید دوست دارید در یک زمینه عمومی مثل کتاب‌های موفقیت، دست به ترجمه کتاب بزنید و فکر می‌کنید که از این راه می‌توانید مشهور و ثروتمند شوید(البته این هم هدفی است و اصلا دور از دسترس نخواهد بود!) و…

در هر حال، یکی از اصلی‌ترین گام‌هایی که باید در زمینه شروع ورود به دنیای مترجمان بردارید، انتخاب هدف و موقعیت‌تان است. یعنی باید بدانید که دقیقا به چه علت به دنبال ترجمه یک اثر هستید. اصلا دوست دارید که در چه زمینه‌ای شروع به فعالیت کنید و چشم‌انداز پیش روی‌تان از این کار چیست.

مثلا اگر یک کتاب خاص در زمینه تخصص علمی و رشته تحصیلی‌تان را برای ترجمه در نظر گرفته باشید، کارتان بسیار ساده است و دیگر نیازی به جستجو ندارید. اما در صورتی که دقیقا نمی‌دانید که چه کتابی را برای ترجمه انتخاب کنید، داستان فرق دارد باید شروع به جستجو در منابع مختلف کنید و با بررسی گزینه‌های مختلف به انتخاب کتاب مورد نظرتان برسید.

 

[aliasghar]

چه کتابی ترجمه کنیم؟
​

برای اینکه بدانید چه کتابی را ترجمه کنید و به عبارت دیگر به یک گزینه مطلوب و مورد علاقه خود برسید باید شروع به گشتن در وبسایت‌های اینترنتی کنید. این روزها که اینترنت در اختیارتان است، یافتن جدیدترین گزینه‌های موجود در بازار بسیار ساده‌تر از گذشته شده است. کافی است که موضوع مورد نظرتان را در گوگل جستجو کنید و با انتخاب عبارات هدف‌مندانه مانند «جدیدترین کتاب‌ها درباره…»، «آخرین کتاب‌ها در زمینه…» و…، مشغول به کندوکاو در بازار تازه‌های نشر در هر موضوع شوید.

وبسایت‌هایی مانند آمازون هم می‌توانند در این زمینه به شما کمک شایانی کنند. احتمالا در همان جستجوی کلی که برای یافتن کتاب‌های تازه در حوزه یک موضوع خاص به خرج می‌دهید با یکی از صفحات فروش کتاب آمازون رو به رو خواهید شد.

به وبسایت‌هایی که کتاب‌های تازه را معرفی می‌کنند، سر بزنید و با خواندن و مرور خلاصه آنها، نظرات کاربران دیگر درباره کتاب و ستاره‌ها و امتیازاتی که هر کتاب کسب کرده است به گزینه مطلوب‌تان دست پیدا کنید. شما به زبان انگلیسی یا زبان خارجی دیگر مجهز هستید و به همین خاطر لازم نیست که نگران این باشید که در وبسایت‌های مختلف خارجی، نتوانید کتاب دلخواه‌تان را پیدا کنید.

اگر نتیجه‌ای در جستجوهای نخست‌تان حاصل نشد و به گزینه‌ای دلخواه دست پیدا نکردید، اصلا و ابدا نگران نباشید. جا نزنید و خستگی را از خود دور نگه دارید. عبارت اولیه‌ای را که با آن شروع به جستجو کرده بودید، اصلاح کنید و سعی داشته باشید که جستجوی خود را محدودتر کنید. یعنی از واژگان و عبارت‌هایی استفاده نمایید که نتایج مشخص‌تر و هدفمندتری به شما می‌دهد.

در انتخاب کتاب مورد علاقه‌تان برای ترجمه، اصلا و ابدا عجله به خرج ندهید. یادتان باشد که شما می‌خواهید اثری از خود بر جای بگذارید که بعد از نشر به عنوان برندتان معرفی می‌شود. پس نباید برندتان را خراب کنید یا در انتخاب عنوان و محتوا که نخستین و یکی از مهم‌ترین گام‌های ترجمه کتاب است، کوتاهی به خرج بدهید.

 

[aliasghar]

چگونه کتاب برای ترجمه پیدا کنیم؟
​

کتاب‌هایی که پیدا می‌کنید به شکل‌های گوناگون در دسترس قرار می‌گیرند. مثلا برخی از کتاب‌ها به صورت رایگان و در قالب فایل‌های قابل دانلود(به شکل پی‌دی‌اف) در دسترس‌تان هستند.

اگر کتاب خاصی مورد نظرتان نیست و دوست هم ندارید که بابت دسترسی به یک کتاب خارجی، هزینه‌ای پرداخت کنید باید در عبارت مورد جستجوی خود برای یافتن کتاب در کنار موضوع، واژه رایگان(free) را هم بنویسید و اگر دوست دارید که در قالب پی‌دی‌اف به شما نتایجی ارائه شود هم باید این عبارت یعنی (pdf) را هم در عبارت جستجو بنویسید.

دست‌یابی به کتاب‌های ارزشمندی که در این قالب ارائه می‌شوند و ضمنا رایگان هستند هم یکی از گزینه‌های مطلوب در دسترس برای ترجمه کتاب است. اما همه کتاب‌های جدید و معروف از این طریق قابلیت دسترسی ندارند. در این موقع است که باید به دنبال راهی برای خرید کتاب‌های خارجی باشید.

اگر یکی از دوستان و آشنایان‌تان در خارج از کشور به سر می‌برد، از او بخواهید که کتابی را که پیدا کرده‌اید اما از طریق اینترنت و به صورت رایگان قابل دسترسی نیست از یک فروشگاه برای‌تان بخرد و آن را با پُست برای شما ارسال کند.

اگر هم چنین امکانی ندارید و با هیچ‌ک.س که بتواند چنین کاری را برای‌تان انجام بدهد، آشنایی ندارید باید به سراغ گزینه دیگری بروید و آن خرید کالاهای خارجی از وبسایت‌های واسطه فروش ایرانی است. برخی از فروشگاه‌های آنلاین ایرانی، امکان انتخاب و خرید محصولات از وبسایت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین خارجی را فراهم کرده‌اند. برای مثال می‌توانید به این وبسایت‌ها که با جستجویی ساده در اینترنت پیدا می‌شوند به راحتی مراجعه کنید و سفارش خرید خود از آمازون یا وبسایت‌های مشابه را به آنها بدهید.

البته دقت کنید که این وبسایت‌ها یا صفحات در شبکه‌های مجازی معتبر باشند. مثلا دارای نماد و نشان الکترونیکی از سازمان‌های دولتی و با مجوز مشغول به فعالیت باشند. یا اگر هم از طریق شبکه‌های اجتماعی به شما خدماتی این‌چنینی ارائه می‌کنند، شهرت خوبی در میان دنبال‌کنندگان خود داشته باشند. در هر حال، حواس‌تان را جمع کنید تا از شما در راه خرید کتاب خارجی، کلاه‌برداری صورت نگیرد.

 

[aliasghar]

ویژگی‌های یک کتاب مناسب برای ترجمه و چاپ چیست؟
​

موارد متعددی باعث می‌شوند که یک کتاب برای ترجمه و چاپ مناسب باشد. همان‌طور که در قسمت‌های قبلی هم گفته شد باید به دقت به این موضوع دقت کنید که هدف‌تان از ترجمه کتاب چیست. زمانی که بدانید با این ترجمه چه مسیری را دنبال می‌کنید در انتخاب کتاب و تعیین ویژگی‌هایی که باید داشته باشد هم هوشمندانه‌تر و دقیق‌تر عمل خواهید کرد.

به طور کلی، باید کتابی که انتخاب می‌کنید برای‌تان روان و راحت باشد و شما بتوانید از عهده ترجمه تخصصی آن برآیید. نمی‌توان از خود انتظارات غیرمعقول داشت. زمانی که شما هیچ سررشته‌ای از روانشناسی ندارید و دانش کافی برای ترجمه کتابی در این زمینه در شما وجود ندارد، رفتن به سراغ کتابی در حوزه روانشناسی می‌تواند نتیجه‌ای خنده‌دار و بسیار بد به همراه داشته باشد. البته روانشناسی فقط یک مثال است و منظورمان این است که در انتخاب کتاب باید به میزان چیره‌دستی و توانمندی‌های خود در حوزه مورد نظر هم دقت کنید و با انتخاب کتابی که از پس ترجمه آن برمی‌آیید، کاری مطلوب و نتیجه‌ای افتخارآمیز برای خود رقم بزنید.

علاوه بر میزان تسلط و اشراف‌تان به موضوع و ترجمه کتاب باید به این هم دقت کنید که مخاطبان‌تان چه کسانی خواهند بود. اگر کمی با علم بازاریابی آشنایی داشته باشید حتما می‌دانید که هدف‌گیری و انتخاب مخاطب هدف برای فروش هر محصولی بسیار مهم است. زمانی که به ترجمه یک کتاب مشغول می‌شوید هم در واقع در حال آماده کردن یک محصول هستید که قرار است آن را به فروش برسانید و برای آن مخاطبانی پیدا کنید.

پس در انتخاب کتاب برای ترجمه باید همواره مخاطب بالقوه آن را هم در ذهن داشته باشید. کتابی که ترجمه می‌کنید از سوی چه کسانی انتخاب می‌شود. باید ببینید که آیا محتوای موردنظرتان دارای جذابیت‌های کافی برای مخاطبان احتمالی آن است یا خیر.

نکته دیگری که باید در نظر بگیرید، توجه به حجم کتاب است. باید با توجه به موضوع، میزان کشش مطالب و سرفصل‌های هر کتاب و مخاطبان به انتخاب کتابی دست بزنید که بیشترین میزان جذابیت و ظرفیت را در حوزه خود ایجاد می‌کند.

یادتان باشد که به تاریخ چاپ و نشر یک کتاب هم دقت کنید. گاهی‌اوقات، موضوعی که برای ترجمه به سراغ آن می‌روید باید حتما به روز باشد تا برای خواننده مفید واقع شود. در بعضی از موارد هم نیازی به چنین چیزی نیست. یعنی با یک کتاب مرجع رو به رو هستید که تاریخ نشر آن چندان اهمیتی در ارزش محتوایی آن ندارد. پس بنا به هدف و حوزه‌ای که به سراغش می‌روید به موضوع تاریخ نشر و تولید هر کتاب هم دقت کنید.

 

[aliasghar]

از کجا بفهمیم کتابی ترجمه شده است یا نه؟

بعضی از کتاب‌ها، بارها و بارها از سوی مترجمان مختلف ترجمه می‌شوند. مثلا کتاب «شازده کوچولو» را در نظر بگیرید. این کتاب از سوی مترجمان متعددی در دنیا به ترجمه‌های مختلف رسیده است و این نشان از علاقه بسیار زیاد جمعی در کنار پررونق بودن فروش این کتاب‌ برای ناشران دارد. پس ترجمه یک کتاب از سوی مترجمان مختلف می‌تواند یک نقطه مثبت باشد. ضمن اینکه گاهی در حول و حوش دنیای ترجمه، وجود چند نسخه از یک کتاب می‌تواند به تبادلات تخصصی بیانجامد که بسیار ارزشمند است.
اما گاهی‌اوقات هم نویسندگان به دنبال این هستند که اول از همه و بدون هیچ رقیبی، یک کتاب را ترجمه کنند و به بازار ارائه دهند. در این صورت، چطور می‌توان فهمید که کتابی قبلا ترجمه شده است یا نه؟ مطمئن‌ترین و بهترین راه برای اینکه چه طور بفهمیم کتابی ترجمه شده، مراجعه به وبسایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی است. برای این کار باید به وبسایتی به نشانی زیر مراجعه کنید:
www.nlai.ir
بعد از مراجعه به این وبسایت باید به جستجوی عنوان کتاب یا نام نویسنده آن بپردازید. دقت داشته باشید که جستجو کردن عنوان کتاب می‌تواند شما را به مسیری اشتباه ببرد. زیرا احتمال دارد که یک مترجم، عنوان کتاب را در ترجمه خود تغییر داده باشد. پس بهتر است هم به جستجوی نام نویسنده کتاب بپردازید و هم عنوان آن. ​

 

[aliasghar]

مراحل ترجمه کتاب چیست؟
​

روش‌های مختلفی برای ترجمه کتاب وجود دارد و بنا به اینکه شما چه سبکی دارید، چه سابقه و تجربه‌ای در این زمینه دارید و البته این موضوع که محتوای مورد نظرتان در چه حیطه‌ای است باید برای ترجمه خود روشی مناسب برگزینید.

یکی از اصلی‌ترین گام‌ها برای ترجمه این است که در آغاز، یک بار یا حتی چند بار کتاب را بخوانید و ببینید که اوضاع از چه قرار است. به عنوان یک مترجم باید بدانید که قرار است با چه متنی رو به رو و در هر بخش با چه چیزی مواجه شوید. باید با خواندن کتاب قبل از دست به کار شدن برای ترجمه به لحن نویسنده هم دقت کنید و ببینید که چطور متن را نوشته است. به عنوان یک مترجم وفادار باید چارچوب و لحن نویسنده را در کار ترجمه خود انتقال بدهید.

بعد از اینکه با متن کتاب آشنا شدید به سراغ آماده کردن ابزارها و محیط نوشتن بروید. اگر به نرم‌افزارهای ترجمه برای کمک گرفتن احتیاج دارید حتما به دنبال گزینه‌های کاربردی و معتبر باشید و از قبل آنها را تهیه کنید.

علاوه بر آنها، محیطی که قرار است در آن مشغول به نوشتن شوید، وسایلی که برای ترجمه لازم دارید و تمام منابع احتمالی مفید را هم آماده کنید. بعد از آماده شدن، نوشتن و ترجمه را شروع کنید.

یادتان باشد که نباید میان بخش اول یعنی نیت کردن و انتخاب کتاب برای ترجمه و شروع نوشتن، فاصله زیادی باشد. زیرا چنین تعللی می‌تواند شما را از شوق بیاندازد یا ترس و وسواسی بیش از حد به شما انتقال بدهد. پس تعلل نکنید و شروع به ترجمه نمایید.

در حین ترجمه دقت کافی به خرج بدهید، وفادار باشید و سعی کنید که لحنی را که برای نوشتن انتخاب کرده‌اید در بخش‌های مختلف کتاب حفظ نمایید. بعد از ترجمه اثر، به شما توصیه می‌کنیم که کمی از آن فاصله بگیرید و بعد با نگاه یک مخاطب خارجی شروع به ویرایش و رفع اشکالات احتمالی کنید. ویرایش تخصصی بعد از نوشتن هم که از واجب‌ترین بخش ترجمه هر کتابی است. ویراستاری بسیار مهم است.

 

[aliasghar]

اجازه گرفتن از ناشر خارجی برای چاپ کتاب چگونه است؟
​

اجازه گرفتن از ناشر خارجی برای چاپ کتاب بسیار مهم است. البته ما تحت قانون کپی‌رایت قرار نداریم. یعنی ایران در دسته کشورهایی نیست که باید قانون کپی‌رایت را رعایت کنند.
شاید بپرسید که کپی‌رایت دقیقا چیست؟ کپی‌رایت(copyright) یا حق تکثیر مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر اصل تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود.
ایران به این قانون بین‌المللی پای‌بند نیست. این پای‌بند نبودن باعث می‌شود که بدون اجازه ناشران خارجی هم امکان استفاده از آثارشان وجود داشته باشد اما شما به عنوان یک نویسنده حرفه‌ای نباید با مقوله اخلاق بیگانه باشید.
اگر بناست که در سطحی عالی کار کنید و حرفه‌ای باشید باید حتما ناشران را پیدا کنید و از آنها اجازه بگیرید. برای‌شان شرایط را توضیح بدهید و حتی در لفظ هم که شده از آنها برای کاری که انجام می‌دهید، مجوز دریافت کنید. این نشانه ادب و احترامی است که برای دنیای کتاب و فرهنگ قائل هستید.

 

[aliasghar]

آیا باید برای ترجمه کتاب از نویسنده اجازه گرفت؟
​

همان‌طور که در بخش قبل هم گفته شد در ایران لزومی به رعایت حقوق تکثیر بین‌المللی نیست و اگر اثری از یک نویسنده خارجی را ترجمه کنید، از نظر قانونی نمی‌تواند از شما شکایتی داشته باشد یا ناشر آن کتاب اصلی هم نمی‌تواند شما را مورد پیگیری و تعقیب قضایی قرار بدهد اما ادب و اخلاق حکم می‌کنند که به سادگی، ایمیل و راه‌های ارتباطی نویسنده و ناشر را پیدا کنید و از آنها به طور تشریفاتی هم که شده، اجازه بگیرید.

 

[aliasghar]

پیدا کردن ناشر چگونه است؟
​

بازار و دنیای کتاب‌ها بسیار شگفت‌انگیز و متنوع است. یعنی راه و رسم مشخصی برای اینکه یک کتاب را به بازار برسانید، وجود ندارد. بنا به اینکه چه کتابی ترجمه می‌کنید و بسیاری از مسائل دیگر، امکان دارد روشی منحصرفرد برای پیدا کردن ناشر پیش روی شما باشد.
در هر حال، گاهی‌اوقات، شما به عنوان یک مترجم با یک ناشر از قبل از شروع ترجمه یک کتاب برای نگارش قرارداد می‌بندید و گاهی هم خودتان یک اثر را انتخاب و ترجمه می‌کنید، سپس بعد از تکمیل شدن آن به سراغ یک ناشر می‌روید و به او پیشنهاد می‌دهید که اثرتان را بررسی نماید و در صورت تمایل و نیاز به چنین اثری، آن را چاپ کند.
البته روش دوم یعنی ارائه نسخه تکمیل‌شده از یک کار برای کسانی که کار نخست ترجمه خود را انجام می‌دهند، متداول‌تر است. یعنی باید با جستجو در میان ناشران، مثلا سر زدن به وبسایت‌های‌شان، بررسی آثار منتشر شده از آنها و یافتن راه‌های تماس، اقدام به معرفی خود و اثرتان کنید و آنها را برای چاپ کتاب‌تان متقاعد نمایید.
البته لازم نیست که تمام کتاب را هم در اختیارشان بگذارید. مثلا نیمی از آن را برای بررسی به ناشر بدهید. اگر کارتان را خوب پیش برده باشید، ناشر هم با نوع ترجمه و کتابی که تکمیل کرده‌اید، همخوان باشد، قطعا و حتما کتاب‌تان چاپ می‌شود.
البته اگر در همان تلاش‌های نخست به نتیجه نرسیدید اصلا ناراحت و ناامید نشوید و سعی کنید که این کار را ادامه دهید تا به یک ناشر مناسب برسید.