آموزشی ترصیع در ادبیات

[BARAN_KH_Z]

۱.۸ - شمیسا
سرانجام شمیسا با نگاهی نو به بدیع، «ترصیع» را از مصادیق «روش تسجیع در سطح کلام» و از مختصات نثر فنی ــ نثـری کـه به شعـر تشبّه می‌جـویـد، به شمار آورده است

 

[BARAN_KH_Z]

۳ - معروف‌ترین ترصیع ادبی

از معروف‌ترین نمونه‌های ترصیع، قصیده‌ای از "رشید وطواط" است؛ که تمامی آن دارای ترصیع می‌باشد، اگر چه شعری که تمام ابیات آن ترصیع باشد، بسیار کم است و خود رشید وطواط، ‌مدعی شده که پیش از من در عرب و عجم کسی قصیده‌ای که تمام ابیاتش مرصع باشد، نگفته است

 

[BARAN_KH_Z]

اما اشعاری که در آن ابیات مرصع وجود داشته باشد، در دیوان‌های متقدمین و متاخرین بسیار است. در ذیل بخشی از قصیده‌ی تمام مرصع رشید وطواط بیان می‌شود:
‌ای منور به تو نجوم جمال• • • • وی مقرر به تو رسوم کمال
بوستانی است صدر تو ز نعیم• • • • و آسمانی است قدر تو ز جلال
خدمت تو معوّل دوست • • • • حضرت تو مقبّل اقبال
همچو اسکندری به یمن بقا • • • • همچو پیغمبری به حسن خصال
سیرت تو خزانه الطاف • • • • نعمت تو نشانه‌ی آمال
شد مزین به تو مقام و محل • • • • شد مبین به تو حرام و حلال[۱۹]
همان‌طور که مشاهده می‌شود مصرع‌های رو به روی هم در تمامی کلمات، دو به دو با هم سجع متوازی دارند: منور و مقرّر، نجوم و رسوم، جمال و کمال. این صنعت در حقیقت نوعی سجع متوازی است که در شعر بکار می‌رود.