مباحث امنیت تهدیدات اینترنت اشیاء از منظر امنیت ملی

[ممد صنوبر]

 

[ممد صنوبر]

تعریف اینترنت اشیاء


اینترنت اشیاء شبکه‌ای از اهداف فیزیکی نظیر سخت‌افزار، اتومبیل، ساختمان و … است که از طریق تعبیه‌ی قطعات الکترونیکی، نرم‌افزارها و سنسورها در آنها به‌وجود آمده تا نهایتاً بتوان از این اهداف، جمع‌آوری و تبادل دیتا را محقق نمود. اینترنت اشیاء باعث می‌شود که اهداف به سنسور مجهز و سپس در سراسر زیرساخت شبکه موجود، از راه دور کنترل شوند و از این طریق موقعیتی ایجاد کنند تا جهان فیزیکی بیش از پیش به‌طور مستقیم یکپارچه گردد. در اینترنت اشیاء از حیث فنّی تلاش بر این است تا اشیاء خُرد اما مؤثر در تحلیل اطلاعاتی به شبکه‌ی دیتا متصل شوند تا از آنها متادیتا تهیه شود.

 

[ممد صنوبر]

جایگاه و ماهیت اینترنت اشیاء در اسناد سازمان‌های اطلاعاتی


در بعضی از اسناد آژانس امنیت ملی آمریکا که در بازه سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ میلادی افشا گردیده است، تلویحاً به موضوع مهمی اشاره شده که «اینترنت جدید» نام دارد. در اینترنت جدید، هدف اصلی تعمیق و توسعه‌ی میزان کنترل‌پذیری هر لحظه‌ی کلیه‌ی لوازم مصرفی در زندگی انسان است تا از این طریق بتوان به دسته‌ی عظیمی از دیتاهای مؤثر در تحلیل اطلاعاتی دست یافت که در مدل اینترنت جاری، کسب آنها امکان‌پذیر نمی‌باشد. به‌عنوان مثال اگر آژانس امنیت ملی بخواهد نوع، میزان و ساعات مصرف دارویی افرادی خاص را بداند، در حال حاضر برای آن راه روشنی وجود ندارد اما در مدل اینترنت جدید، تمامی بسته‌های دارویی به تکنولوژی RFID مجهز می‌شوند که در شبکه‌ی اینترنت اشیاء، دیتای آنها قابل ردگیری و رهیابی است.


پایگاه گلوبال ریسرچ در گزارشی با عنوان «جنگ سایبری آژانس امنیت ملی از دستگاه‌های متصل به اینترنت به‌عنوان بستر تسلیحاتی استفاده می‌کند»[۱] صراحتاً اشاره نموده


آژانس امنیت ملی در جنگ سایبری از اینترنت اشیاء به‌عنوان یک پلت‌فرم تسلیحاتی استفاده می‌نماید؛ از این رو خانه‌ی شما به نبردگاه تبدیل خواهد شد.

 

[ممد صنوبر]

اعضای پنج‌چشم که شامل کشورهای متحده پادشاهی، آمریکا، کانادا، استرالیا و نیوزلند هستند، طی تلاشی سخت، به‌‌دنبال توسعه‌ی تسلیحات سری D (تسلیحات دیجیتالی) برای ایجاد برتری در جنگ‌های سایبری می‌باشند.


جیمز کلاپر رئیس اطلاعات ملی آمریکا اعلام کرد «در آینده، سرویس‌های اطلاعاتی از بستر اینترنت اشیاء برای شناسایی، نظارت، مانیتورینگ، ردیابی مکانی و هدف‌یابی استفاده خواهند نمود.»


در نشست ویژه‌ای با موضوع «کاربردهای نظامی مبتنی بر اینترنت اشیاء»که مورخ ۵ فوریه ۲۰۱۸ توسط «انستیتو مهندسان برق و الکترونیک»برگزار شد، بیانیه‌ای انتشار یافت که در بخشی از آن آمده است

 

[ممد صنوبر]

عملیات‌های نظامی نوین در محیط‌های پیچیده، چند بعدی، بسیار پویا و مخرّب انجام می‌شوند – گاهی اوقات با شرکای غیرمنتظره و دشمنان نامنظم. از این رو فرماندهان نظامی تحت فشار زیاد زمانی و ریتم عملیاتی بالا عمل می‌کنند. فرماندهان مجبور هستند در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر برای حصول ارزیابی دقیق از وضعیت و همچنین ارزیابی دوره‌های بالقوه، تصمیم‌گیری و اقدام کنند. علاوه بر این، آنها باید از تمام منابع احتمالی استفاده کنند تا اطمینان حاصل شود که اولاً تصویری کامل و مناسب‌تر از وضعیت در زمان کوتاه ایجاد شده است و ثانیاً مفهوم تصمیمات و زمان اجرای آنها را به‌درستی درک گردیده.

 

[ممد صنوبر]

یک راه برای پاسخ به چالش‌های فوق، ورود اینترنت اشیاء به حوزه‌ی نظامی است. اینترنت اشیاء ضمن توسعه‌ی گسترده در سراسر جهان، بر بخشی از کاربردهای غیرنظامی تمرکز نموده است که به حوزه‌ی نظامی کمک می‌نماید


از سوی دیگر حتی آمریکا که خود مبدع اینترنت اشیاء است و برنامه‌ی استفاده از آن برای مقاصد امنیتی و نظامی در جهان را رسماً اعلام نموده، با احتمال اینکه ممکن است دشمنان فرامرزی ایالات متحده بتوانند به شبکه‌های اینترنت اشیاء در این کشور نفوذ کرده و از این طریق ایجاد تهدید نمایند، در خصوص خطرات امنیتی این تکنولوژی راهبردی علیه امنیت ملّی هشدار می‌دهد. پایگاه خبری – تحلیلی هیل در گزارشی با عنوان «اینترنت اشیاء برای امنیت ملی، اینترنت مشکلات است ضمن توضیح ابعاد فنّی اینترنت اشیاء، در خصوص تهدیدات ناشی از آن چنین اذعان می‌دارد

 

[ممد صنوبر]

نکته این است که امنیت ضعیف این تکنولوژی [اینترنت اشیاء] –که اکثر آن از بیرون از مرزهای آمریکا نشأت می‌گیرد- بستری است برای شکل‌گیری تسلیحات سایبری با قابلیت تخریب وسیع که آمریکا را نشانه رفته‌اند. عملکرد اینترنت اشیاء برای دشمنان اینگونه است که سنگ کوچک آنها را به یک موشک تبدیل می‌کند.

 

[ممد صنوبر]

وضعیت اینترنت اشیاء در ایران
در حال حاضر طبق آخرین اخبار رسمی منتشر شده، با پشتیبانی نهادهای دولتی و خصوصی، بخشی از بستر اینترنت اشیاء در ایران فراهم شده و هم‌اکنون در حال رشد و فراگیری می‌باشد.


در ابتدا شایان ذکر است نسبت به تهدیدات امنیتی اینترنت اشیاء و دیگر تکنولوژی‌های سایبری این نکته‌ بیان شود که اکثر تکنولوژی‌ها، ذاتاً تهدید نیستند بلکه به‌دلیل عدم تدوین راهبردهای امنیتی برای هر کدام، ظرفیت تبدیل شدن به تهدید در آنها ایجاد شده است. اینترنت اشیاء در اصل می‌تواند مزایای بسیاری در حوزه‌های مختلف فراهم آورد اما به‌دلیل ابتناء بر زیرساخت ناامن و غفلت از مقولات راهبردی و امنیتی آن، آسیب‌هایی را پدید آورده که تهدیدات آتی دشمن می‌تواند بر اساس آنها شکل پذیرد.

 

[ممد صنوبر]

به‌طور خلاصه روند پیمایش اینترنت اشیاء در ایران به شرح زیر است:


۱- تدوین توسعه‌ی اینترنت اشیاء در جلسه‌ی شورای عالی فضای مجازی


در جلسه‌ی ۲۷/۹/۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی، راهکارهای توسعه‌ی اقتصاد دیجیتال در کشور و تعیین اولویت‌ها و الزامات آن مورد بحث و تصمیم‌گیری قرار گرفت و مقرر شد که در جهت توسعه‌ی سیستم‌های هوشمند و اینترنت اشیاء با رعایت اصول اقتصاد مقاومتی، سند مناسب تهیه و تنظیم شود.[۱۲]


۲- تأیید ایجاد و توسعه‌ی اینترنت اشیاء توسط وزارت ارتباطات و فناوری‌اطلاعات


وزارت ارتباطات و فناوری‌اطلاعات به‌عنوان مسئول برنامه‌ریزی، پشتیبانی و توسعه‌ی زیرساختار و توانایی‌های ملی مخابراتی و اطلاعاتی کشور، اینترنت اشیاء را به‌عنوان موضوع محوری توسعه‌ی فناوری و آینده‌ی کسب و کارهای مرتبط با فاوا مدنظر قرار داد.


۳- تفویض تدوین نقشه‌ی راه اینترنت اشیاء به پژوهشگاه ارتباطات و فناوری‌اطلاعات

 

[ممد صنوبر]

از آنجا که محوریت اجرای طرح‌های مرتبط با اینترنت اشیاء به وزارت ارتباطات و فناوری‌اطلاعات سپرده شد، لذا پژوهشگاه ارتباطات و فناوری‌اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) که وابسته به آن وزارت محترم است، در اولین گام، مسئولیت تدوین نقشه‌ی راه و ارائه‌ی برنامه‌ی عملیاتی اینترنت اشیاء در کشور را بر عهده گرفت.


البته لازم به‌ذکر است طرح‌هایی در راستای ایجاد اینترنت اشیاء به‌صورت موازی و از سوی بعضی مراکز خصوصی اجرا شد؛ تا جایی که مرکز ملّی فضای مجازی ضمن تشکیل کارگروه اینترنت اشیاء در این مرکز، با انتشار گزارشی بر «ضرورت هماهنگی ملی در بهره‌گیری از ظرفیت اینترنت اشیاء» تأکید و چنین عنوان نمود