آموزشی تکنیک قاب‌بندی یا داستان در داستان

[Tara Motlagh]

داستان قاب، قصه قاب یا روایت قاب (به انگلیسی: Frame_story، Frame Story) جزو ابزارهای شگرد قاب‌بندی در ادبیات و به‌خصوص ادبیات داستانی است. جا دادن یک یا چند داستان در دل یک داستان دیگر یا یک گزارش، روایت تاریخی، زندگی‌نامه، خاطره و امثال این‌ها را قاب‌بندی (Framing) می‌گویند.

 

[Tara Motlagh]

در شگرد قاب‌بندی، معمولاً یک داستان اولیه برای مخاطب تعریف می‌شود که به‌منزلهٔ قاب دربرگیرندهٔ داستان‌های دیگر است. قاب‌بندی باعث می‌شود که هر داستان علاوه بر معنا و کارکرد مستقل خود، با توجه به متنی که آن را در خود جای داده، ابعاد و معانی ضمنی دیگری هم پیدا کند.

 

[Tara Motlagh]

یکی از نمونه‌های آشنا و معروفی که در آن از شگرد قاب‌بندی استفاده شده کتاب هزار و یک شب است که در آن خواننده در حالی که داستان زندگی شهرزاد را دنبال می‌کند، داستان‌های فراوان دیگری را نیز می‌خواند.

 

[Tara Motlagh]

نخستین نمونه استفاده از داستان قاب به پاپیروس وستکار متعلق به تمدن مصر باستان برمی‌گردد که در فاصله‌ میان سلسله دوازدهم و هیجدهم ثبت شده است.

 

[Tara Motlagh]

از دیگر آثار مشهور که در آن از روایت قاب استفاده شده است می‌شود به مجموعه سرزمین میانه اثر جی آر. آر. تالکین اشاره کرد. تالکین در ضمیمه آثارش بیان کرده است تمامی کتب این مجموعه شامل سیلماریلیون، هابیت، ارباب حلقه‌ها و... را شخصیت‌های خیالی داستان نوشته‌اند و او صرفا مطالب آنها را گردآوری کرده است.

 

[Tara Motlagh]

داستان در داستان، که به آن روایت تعبیه شده نیز گفته می‌شود ،ابزاری ادبی است که در آن یک شخصیت درون داستان اول، روایت گر داستان دوم می‌شود. چندین لایه داستان در داخل داستان‌ها، گاهی داستان‌های تو در تو نامیده می‌شود. یک نمایش ممکن است یک نمایش کوتاه دیگر درون خود داشته باشد، مانند نمایشنامه هملت شکسپیر.

 

[Tara Motlagh]

یک فیلم ممکن است نشان دهد که شخصیت‌ها درحال دیدن فیلم کوتاهی اند. یا یک رمان ممکن است حاوی یک داستان کوتاه در داخل رمان باشد. از داستان درون داستان می‌توان در انواع روایت‌ها استفاده کرد: رمان، داستان‌ کوتاه، نمایشنامه، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم، شعر، ترانه و مقاله فلسفی.

 

[Tara Motlagh]

داستان‌های درونی برای سرگرم کردن بیشتر یا به‌طور معمول، برای آوردن شخصیت‌های بیشتر درون داستان استفاده می‌شوند. در هر صورت، داستان درونی غالباً برای شخصیت‌های داستان بیرونی دارای اهمیت نمادین و روانشناختی است.

 

[Tara Motlagh]

وقتی داستانی به جای اینکه بخشی از روایت داستان اول باشد، درون آن روایت شود به نویسنده اجازه می‌دهد تا با درک خواننده از شخصیت‌ها بازی کند؛ انگیزه‌ها و قابلیت اطمینان داستان گو به‌طور خودکار زیر سؤال می‌رود.

 

[Tara Motlagh]

داستان‌های درون یک داستان ممکن است سابقه شخصیت‌ها یا رویدادها را فاش کنند، افسانه‌هایی بگویند که در روند داستان تأثیر بگذارد، یا حتی به نظر رسد که انحرافات نامربوط به روند داستان است. در برخی موارد، داستان درون یک داستان در وقوع وقایع داستان بیرونی نقش دارد.