جامعه ایرانی جشن‌های ایران باستان

[شاهدخت]

ابوریحان بیرونی از این جشن چنین یاد کرده‌است «روز پنجم ماه اسفند روز جشن سپندارمذگان ست و معنای آن خرد و شکیبایی است سپندارمذ فرشته ایست نگهبان زمین و نیز فرشتهٔ پاسبان زنان پارسا و نیکخواه است در روزگار پیشین این ماه و به ویژه این روز جشن زنان بود و در این جشن مردان به زنان بخشش می‌کردند و هنوز این آیین در اصفهان و ری و دیگر جاها بجاست و به فارسی آن را جشن مردگیران نامند.»
جشن سپندارمذگان هنوز نزد پارسیان هند پابرجاست. در روز پنجم از اسفند بر روی پاره‌ای کاغذ سخنانی چند از اوستا و پهلوی نویسند و به در خانه‌های خود بیاویزند تا اینکه آن خانه‌ها در هنگام سال از آسیب گزندگان و حیوانات زیان کار برکنار ماند. این جشن را جشن برزیگران نیز خوانند.[۲۴]

 

[شاهدخت]

گاهنبار یا گاهبار این دو لغت یک معنی دارد و آن شش روزی است که خداوند، عالم را آفرید و زرتشتیان در کتاب زند اوستا از زرتشت نقل می‌کنند که خداوند عالم را در شش گاهنبار آفرید. نام‌های گاهنبارهای ششگانه به قرار زیر است:

نام ماهزمان برگزاریمناسبت جشن
۱گاهنبار میدیوزرمروز پانزدهم اردیبهشت، پنج روز، از خور روز تا دی به مهرآفریدن آسمان[۲۵]
۲گاهنبار میدیوشـمروز پانزدهم تیر ماه، پنج روز، از خور روز تا دی به مهرآفریدن آب[۲۶]
۳گاهنبار پـتیه‌شـهیمروز سی‌ام شهریور، پنج روز، از اشتاد تا روز انیرانآفریدن زمین
۴گاهنبار ایاسرمروز سی‌ام مهر ماه، از اشتاد روز تا انیران روزآفریدن گیاه
۵گاهنبار میدیارمبیستم دی ماه، از مهر روز تا بهرام روزآفریدن جانوران
۶گاهنبار همسپثمیدیهاسفندارمذ ماه، از روز اهنودگاه تا روز وهیشتوایشت‌گاه
در پایان دوازده ماه و آخرین روز پنجه دزدیدهآفریدن انسان[۲۷]
[۲۸]