حقوق بین‌الملل حقوق بین‌المللی خصوصی

[جک_اسپارو(:]

حقوق بین الملل خصوصی رشته‌ای از حقوق و مجموعه قواعد و مقرراتی است که روابط حقوقی اشخاص حقوق خصوصی را با یکدیگر در سطح بین المللی تنظیم می‌کند.[۱][۲][۳] به نظر برخی، عبارت مناسب تر برای حقوق بین الملل خصوصی، اصطلاح دست درازی قوانین است.[۴] اما نظر مخالف بر این عقیده است که اصطلاح حقوق بین الملل خصوصی، از جامعیت بیشتری نسبت به اصطلاح دست درازی قوانین برخوردار است و موضوعات بیشتری را در بر می گیرد.

 

[جک_اسپارو(:]

حقوق بین الملل خصوصی در جوامع اولیه چندان مورد توجه نبود اما با گذر زمان و با تقویت و ثبات دولت ها حقوق بین الملل خصوصی نیز قوت گرفت و از طریق عهدنامه ها و قراردادها گسترش پیدا کرد و در نهایت به شکل امروزی خود در آمد.[۶] حقوق بین الملل خصوصی موضوعات تابعیت، اقامتگاه، دست درازی قوانین، دست درازی دادگاه ها و وضعیت بیگانگان را در بر می گیرد.[۷]

 

[جک_اسپارو(:]

هدف این رشته از حقوق، مطالعه قواعد حقوق بین الملل خصوصی، فراهم نمودن زمینه های تسهیل و تنظیم روابط اشخاص با تابعیت های مختلف و نیز نقل و انتقال دانش فنی و اشیا در حوزه های بین المللی است.[۸] منابع این رشته نیز شامل قانون، اعم از اساسی و قوانین عادی، عرف های داخلی و بین المللی، رویه های قضایی، دکترین حقوقی و معاهدات و کنوانسیون های بین المللی می شود.

 

[جک_اسپارو(:]

تعریف
حقوق بین الملل خصوصی مجموعه قوانین و مقرراتی است که روابط افراد در زندگی بین المللی را تنظیم می کند. به عبارت دیگر هر جا که در رابطه اشخاص یک عامل خارجی وجود داشته باشد، قواعد حاکم بر آن را باید در این شعبه از حقوق جستجو کرد. در این گونه موارد، مهمترین مساله تشخیص قانونی است که باید بر اعمال و وقایع حقوقی حکومت کند.

 

[جک_اسپارو(:]

پیشینه
در جهان
در عهد باستان، شخصیت حقوقی افراد خارجی به کلی نفی می شد و یک شخص خارجی نمی توانست در سرزمین بیگانه ازدواج کند یا مالک اموال گردد، یا درموارد اختلاف به دادگاه مراجعه کند. خارجیان به دو طریق می توانستند با افراد یک سرزمین ارتباط داشته باشند. اول، از طریق عهدنامه و قرارداد بین دولت ها. دوم، از طریق مهمان نوازی، بدین ترتیب که شخص خارجی مهمان یکی از افراد آن سرزمین می بود و تحت حمایت و مراقبت وی قرار می گرفت. به عبارت دیگر هیچ گونه حمایت قانونی از تبعه بیگانه وجود نداشت. در حقوق رم نیز در ابتدا خارجیان به عنوان برده یا دشمن تلقی می شدند اما توسط عهدنامه امکان داشت حقوقی برای آنان قائل شد.

 

[جک_اسپارو(:]

هنگامی که رم نسبت به سرزمین های مجاور خود سلطه پیدا مرد، در نتیجه عده ای افراد بیگانه به افراد داخلی پیوستند و اجبارا روابطی بین آن ها به وجود آمد. به تدریج در رم دو نوع قاعده پدیدار شد. یکی «Just Civil» که قواعد مربوط به روابط مردم همان سرزمین بود و دیگری «Just Gentium» که قواعد حاکم بر روابط بین افراد این سرزمین و بیگانگان بود. اما این قواعد کامل نبود و بیشتر طرفین توسط یک قاضی اجرا می شد. در قرون وسطی با حملات جوامع مختلف به سرزمین های مجاور و با جنگ هایی که مرتبا ادامه داشت، گاهی اتفاق می افتاد که در یک سرزمین چندین قانون، بر حسب اشخاصی که طرف دعوا بودند، اجرا می شد.

 

[جک_اسپارو(:]

اما وضع بدین منوال باقی نماند و حکومت مرکزی باعث شد که بعد از مدتی قواعد متحد الشکلی لااقل در بعضی موضوعات تنظیم شد و به تدریج حقوق خصوصی به صورت واحدی در آمد به طوری که بعد از مدتی سرزمینی بودن یا درون مرزی بودن قوانین به صورت یک اصل در آمد و هر سرزمینی می بایست دارای قانونی بود که فقط همان قانون می توانست در آن سرزمین اجرا شود. از ابتدای قرن سیزدهم در ایتالیا حقوق بین الملل خصوصی در قالب دست درازی قوانین، شروع به خودنمایی کرد زیرا این کشور در آن زمان به صورت حکومت فدرال اداره می شد و تجارت بیش از هر کشور دیگری، بین شهرهای ختلف آن که دارای قوانین متفاوتی بودند با سرزمین های مجاور رواج داشت.

 

[جک_اسپارو(:]

به همین جهت حقوقدانان ایتالیایی بر آن شدند تا راهی برای حل دست درازی بین قوانین که در عمل با یکدیگر به صور مختلف تلاقی می کردند، پیدا کنند. پیدایش مکتب ایتالیایی برای حل دست درازی قوانین مقدمه ای برای پیشرفت تئوری دست درازی قوانین در فرانسه شد و با ظهور حقوقدانانی چون دومولن و دراژنتره روز به روز بر اهمیت آن افزوده شد و مکتب فرانسوی و سپس مکتب های دیگری در کشورهای مختلف، بر حسب وضعیت سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و موقعیت زمانی هر کشور، در این زمینه به وجود آمده و تا قرن حاضر ادامه یافت.

 

[جک_اسپارو(:]

اما از قرن نوزدهم به بعد، علاوه بر دست درازی قوانین، موضوعات دیگری از جمله تابعیت، اقامتگاه و وضع بیگانگان به علت همبستگی با موضوعات مربوط به دست درازی قوانین در محدوده حقوق بین الملل خصوصی راه یافت و به تدریج در هر کشوری کم و بیش رویه قضایی خاص آن کشور نیز به وجود آمد که همراه با مواد قانونی و قراردادهای بین المللی، اصول و مبانی حقوق بین الملل خصوصی را تشکیل داده است.[۶]

 

[جک_اسپارو(:]

در ایران
حقوق ایران، در طول تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین، از چند دوره متمایز به شرح زیر گذشته است:

ادوار پیش از اسلام: نخستین دوره از ادوار دوره هخامنشیان است که طی آن ایرانیان نه تنها به شکل دولتی فراگیر در سرزمین ایران توفیق می یابند بلکه از مرزهای سرزمین خود نیز فراتر می روند و به کشورگشایی در سرزمین های مجاور و دور دست می زنند.