خداشناسی خداشناسی حصولی

[DELVAN.]

خداشناسی یعنی درک مفهوم درستی از خدا، سپس اثبات وجود ، یگانگی ، برخی از صفات و شناخت دستوراتش. گاهی شخص ابتدا تصوّری نادرست از خدا پیدا می کند و خدایی توهّمی برای خود می سازد و آنگاه آن را ردّ می کند یا درباره اش گرفتار شبهات غیر قابل حلّ می شود. باید توجّه داشت که واژه ی خدا و معادلهای متعدّد آن در زبانهای گوناگون، لفظی تک معنایی نبوده در هر فرهنگ و دین و مذهب و مکتبی و بلکه پیش هر کسی معنایی خاصّ دارد.

 

[DELVAN.]

برای مثال خدای مدّ نظر مسیحیان، یک اَبَر انسان و یک پدر آسمانی است که در ضمن، نقش خالقیت و ربوبیّت نیز دارد؛ و می تواند به صورت بشر (عیسی مسیح) در آمده فدای گناهان مردم شود. یا خدای مطرح در کتاب مقدّس جعلی یهودیان، خدایی است که گاه ناتوان و جاهل نیز هست؛ و برخی اوقات از کار خود اظهار پشیمانی هم می کند. یا خدای واحد زرتشتیان قادر به خلقت مستقیم موجودات نیست لذا دو منشاء خلقت آفریده است تا آنها موجودات خیر و شرّ عالم را پدید آورند. یا خدای مورد نظر علمای اشعری مذهب، خدایی است که اوصافش عین ذاتش نبوده در اتّصاف به عالمیّت و قادریّت و امثال آنها محتاج به علم و قدرت و امثال اینهاست که خارج از ذات خدا بوده ازلی هستند.

 

[DELVAN.]

یا خدای حکیم مشائی، علّت العلل است نه علّت مستقیم تک تک امور. یا در بحث تشکیک وجود، خدا به عنوان بالاترین مرتبه ی وجود فرض می شود. خدای عوام شیعه هم همان خدای بالاسر است، یا همان اوستا کریم است. خدای متکلّم شیعه هم همان ناظم و محدث و علّت العلل و امثال اینهاست. امّا خدای انبیاء و ائمه علیهم السلام هیچکدام از این خدایان توهّمی نیست. ایشان خدایی را توصیف می کنند که عین وجود و حقیقت وجود می باشد و جز او وجودی نیست. بنا بر این هر کسی می خواهد درباره ی خدا بحث کرده خدا را اثبات یا انکار نماید، قبل از ورود در بحث ابتدا باید روشن کند که چه تعریفی از خدا دارد و می خواهد چگونه خدایی را اثبات یا ردّ نماید. مشکل اساسی نیز همیجاست که عدّه ای خدایان توهّمی را ردّ نموده و آنگاه مدّعی می شوند که خدای انبیاء و ائمه علیهم السلام را ردّ کرده اند. بعد از این مقدّمه ما تصویری عقلی از خدای مورد نظر معصومین علیهم السلام و عرفا و حکمای اسلام را به اجمال ترسیم می کنیم تا ملاحظه فرمایید که چنین خدایی آیا قابل انکار هست یا نه؟ و آیا نیازی به اثبات دارد یا نه؟

 

[DELVAN.]

آیا می شود دست او را از تدبیر عالم خلقت برید یا نه؟ و آیا می شود که علّیّت او را با واسطه دانست یا نه؟ و آیا امکان دارد که دومی برای او فرض شود یا نه؟ البته آنچه می گوییم، صرفاً تبیین و روشن سازی است نه اثبات. وقتی حقیقت روشن شد، خواهید دید که خدای حقیقی، اساساً نیازی به اثبات ندارد. چون اساساً قابل انکار نیست؛ و از انکارش، تناقض لازم می آید. بررسی و دریافت شناخت دقیق از این چیستی در کلام انبیا علیهم السلام و اوصیای آنها و نیز در مبانی منطقی و خردمندانه اهل نظر و حکمت و فلسفه را خداشناسی حصولی بر اساس عقل یا نقل گفته اند. این تعبیر هم چنان پذیرفته شده و پیش رفته است که برای بیان برهان فطرت نیز باید از چهارچوب و مجرای این مسیر حرکت نمود. یعنی هر کدام از براهین خداشناسی، خوبی های مخصوص به خود دارند؛ مثلاً برخی از آنها، بر بنیانهای محکم فلسفی استوارند، ولی فهمشان دشوار است. برخی دیگر، ساده و همه فهم هستند. برخی نیز بر یافته های درونی انسانها مبتنی شده اند؛

 

[DELVAN.]

لذا همزمان با اثبات وجود خدا، شخص را به گرایش به خدا نیز ترغیب مینماید .برتری اینگونه برهانها ،برای اغلب مردم این است که بصورت نوعی گرایش و بدون هیچ باصطلاح صغرا یا کبرایی به منبع کمال و بیکران زیبایی و قدرت الهی وصل میشوند. برهان فطرت از این دسته برهانهاست. حکما، همین معرفت و میل فطری را در قالب استدلال و قالب منطقی ، ارائه نموده اند و حالت فلسفی پیدا کرده، فهمش محتاج دانستن برخی مقدّمات فلسفی می شود