آموزشی داستان‌های بدون پیرنگ و پیرنگ باز و بسته چه هستند؟

[-pariya-]

 

[-pariya-]

داستان‌های کوتاه بدون پیرنگ یک گونه داستانی کاملاً قابل قبول است. مشروط بر اینکه ضوابط و ملاک‌های مشخصی را رعایت کرده باشد. «مرلین گرنبک» در مقاله «داستان‌های بدون پیرنگ،» داستان‌های بدون پیرنگ را داستان‌های «برنامه ریزی شده» (The Planned Story) نامیده است.

 

[-pariya-]

این‌گونه داستان‌ها، به پیرنگ یا سایر عناصری که در داستان‌های دارای پیرنگ می‌بینیم، نیاز ندارد. در این دست داستان‌ها مواد و مصالح و ایده‌ها به شکلی ارائه می‌شوند که کلیت واحدی را شکل دهند و تأثیر حسی و عاطفی مشخصی را در خواننده به وجود بیاورند.

 

[-pariya-]

در این داستان‌ها، نویسنده ابتدا تصمیم می‌گیرد که چه حال و هوا یا احساسی را می‌خواهد به تصویر بکشد و بعد آگاهانه همه کلمات داستانش را در جهت رسیدن به همان تأثیر به کار می‌گیرد. این تأثیر ممکن است شادی باشد یا وحشت یا عشق یا رقّت یا هر احساس دیگری، ولی – هر چه باشد – در داستان یگانه و ثابت است.

 

[-pariya-]

مثلاً در داستان کوتاه «عشق جوانی بیشتر مثل گل است» نوشته رابرت مه یرز: «وقتی به او نگاه کرد، دید که سنبل‌ها دست‌های مردانه‌اش را نوازش می‌کنند و گل‌های اقاقیا گوش‌هایش را می‌بوسند.» هدف نویسنده این است که احساس خالص زن و مرد جوان را در خواننده برانگیزد. مجله «آزما» در شماره مرداد ۱۳۹۷ داستانی بدون پیرنگ با عنوان «چراغ‌ها» اثر جمال میرصادقی را چاپ کرد.

 

[-pariya-]

میرصادقی در این مورد می‌نویسد: «داستان‌های کوتاه، ناولتها و رمان‌هایی هستند که پایبند به اصول و قواعد پیرنگ نیستند. از این رو می‌توان آنها را به دو گروه «داستان‌های پیرنگ دار مرسوم» و «داستان‌های مدرن بدون پیرنگ» تقسیم کرد».

 

[-pariya-]

او در ادامه می‌نویسد: «نقطه اوج یا بزنگاه به مفهوم جنبی «طعن آمیز» و یا «نمادین» و یا «روشنفکرانه‌ای» است. منظور از مفهوم جنبی، مفهوم اساسی جدایی‌ناپذیری است که ماورای سطح معنای ظاهری و صریح هر وضعیت و موقعیت نهفته است؛ بنابراین، شیوه روایت داستان کوتاه بدون پیرنگ متکی به ویژگی‌های کنایی و طعن آمیز و روشنفکرانه آن است.

 

[-pariya-]

نویسنده این نوع داستان‌ها باید در شیوه روایت این مفهوم جنبی چیره‌دست باشد و در خلق چنین مفهومی نسبت به آن نیروی عاطفی که می‌تواند او را از میان قید و بندها عبور دهد، حساسیت لازم را داشته باشد؛ یعنی نویسنده در شیوه روایت، برعکس داستان کوتاه پیرنگ دار، کمتر جزئیات را به روشنی توضیح می‌دهد.

 

[-pariya-]

از این منظر، ممکن است در این نوع داستان‌ها بن‌مایه‌ای برای عمل داستانی نامعلومی کنار گذاشته شود. در واقع، یکی از شیوه‌های خلق نقطه اوج، در این نوع داستان‌ها، روایت توضیحات سطحی به‌ظاهر پذیرفتنی است. در حالی که در همان موقع در پشت توضیحات واقعاً حقیقی، مفهوم جنبی یا معنای پنهانی و مجازی غیرمستقیم دیگری القاء می‌شود. چنین تمهیدی تخیل و هوشمندی خواننده را برمی‌انگیزد.

 

[-pariya-]

چون غیرمستقیم و بی‌واسطه معنای غیرصریح و پنهان داستان را درمی‌یابد». از دروتی آلیسن می‌پرسند: چه طور پیرنگ را می‌آفرینید؟ پاسخ می‌دهد: «اتفاقی می‌افتد. یک اتفاق واقعی. من شخصیت را می‌بینم و هر چیزی که رخ بدهد از سرشت آن شخصیت مایه می‌گیرد.» ریچارد باوش، رمان‌نویس، معتقد است: «از دید من پیرنگ و شخصیت چنان به هم گره خورده‌اند که دشوار است درباره هر یک به‌صورت مستقل و جداگانه صحبت کنم.