طبیعت شناسی درخت افرا

[سلین]

اَفرا (نام علمی: Acer) نام یک سرده از تیرهٔ ناترکیان است. درخت افرا در نواحی جنگلی و در خاکهای اسیدی می‌روید و به خصوص در جنگل‌های شمال ایران فراوان و گونه‌هایی از آن‌ها در باغ‌ها و پارک‌ها برای زینت کاشته می‌شوند (خاک جنگل اسیدی می‌باشد). در بعضی از گونه‌ها مواد قندی بسیاری وجود دارد از درختان پهن‌برگ با چوب صنعتی و بعضی زینتی هستند و در زمستان خزان می‌کنند. برگ‌ها اکثراً پنجه‌ای متقابل شانه‌ای شامل ۵–۳ برگچه نوکدار با دانه‌های نامنظم است. میوه‌ها فندقی دارای دو بال به شکل ۸ با زاویه بین دو بال که از ۴۵درجه تا ۱۸۰درجه متغیر می‌باشد و در تابستان می‌رسند افراها به بیشتر خاک‌ها و شرایط مقاوم هستند.

 

[سلین]

مکان کاشت افرا
درخت افرا در هر نوع خاکی به عمل می‌آید ولی گونه‌های مختلف آن در خاکهای اسیدی سازگارتر هستند و به آفتاب کامل نیاز دارند. در مورد درخت افرا هرس لازم نیست فقط کافی است در بهار شاخه‌های خشک و بیمار حذف شوند.

 

[سلین]

روش‌های تکثیر افرا
بذرکاری
بذر اکثر افراها در پائیز می‌رسند قبل از کاشت اگر بذر به مدت یک هفته در آب غوطه ور باشد و هر روز آب آن عوض شود در جوانه زنی مؤثر خواهد بود به‌طور کلی بذر افراها را نباید گذاشت که خشک شوند و موقع کاشت در عمق یک سانتیمتری با پوشش نازک از ماسه و در محلی سایه‌دار کاشته می‌شود.
قلمه
قلمه علفی افراها که در خارج از فصل خود تهیه می‌شوند در تحت شرایط گلخانه‌ای و با استفاده از ایجاد زخم و پودر دو درصد اسید ایندول بوتریک (IBA) و ۵ در صد بنومیل ریشه‌دار می‌شوند. قلمه نیمه خشبی افرای سیاه در تحت شرایط گلخانه و زخم زنی و پودر تالک به میزان ۸۰۰۰ppm ریشه‌دار می‌شود. قلمه افرای چینی هم در باز و هم در شرایط گلخانه می‌تواند ریشه‌دار شود به شرطی که مدتی را در زیر ماسه (حداقل یک ماه) مانده باشد و سپس اقدام به کشت شود.
پیوندزنی
اگر پیوند در فضای باز و در خزانه روی نهالهای بذری زده شود، با موفقیت از پیوند T (تی) یا شکمی از نیمه تابستان تا آخر آن استفاده کرد و در بهار سال بعد به محض رویش پیوندک نهال را از بالای آن سربرداری نمود. در صورتی که امکانات گلخانه‌ای در دسترس باشد گیاهان پایه بذری یکساله در خزانه که در پائیز سال اول به داخل گلدانهای کوچک منتقل شده‌اند و در طی سال دوم در درون گلدان بوده‌اند، در آخر زمستان (اواخر بهمن یا اوایل اسفند) برای آماده شدن پیوند زنی به گلخانه آورده می‌شوند به محض اینکه ریشه‌ها علامت رشد را نشان دادند پایه برای پیوند زدن آماده‌است. برای این منظور قبلاً پیوندک را به صورت شاخه در طول فصل رویشی جمع‌آوری و در یخچال نگهداری می‌نمایند

 

[سلین]

انواع درخت افرا​

افرای سیاه (افرای سه برگی)​

افرای قندی
این درخت به ارتفاع ۱۰ تا۲۰متر بوده و یک درخت سریع الرشد و مردم پسند است. برگهایش شانه‌ای، گلهایش کوچک و به شکل خوشه‌هایی از شاخه‌ها آویخته می‌گردد. رویشگاه اصلی آن آمریکاشمالی است. شاخه‌ها باریک بوده و در مقابل بادهای شدید مقاومت چندانی ندارد. گل‌های نر و ماده روی پایه‌های جداگانه قرار دارند و تنها پایه‌های نر جنبه تزئینی دارند گونه دیگر افرای سیاه به شکل پایه ماده دیده می‌شود که برگ‌های آن حالت ابلق دارند. کلهایش چندان جلب توجه نمی‌کند ولی میوه‌های بالدار سفید رنگ آن بسیار جذاب است.

افرای پر چینی یا افرای دشتی​

یک درخت مرتعی به ارتفاع ۸–۶ متر است برگهایش دارای ۵–۳ لوب و پهنای آن بین ۱۰–۵ سانتیمتر بوده که لوب میانی خود به ۳ لوب کوچکتر تقسیم می‌گردد. کلها سبز رنگ با گل آذین ایستاده‌است درختانی کم مقاوم اما غیر تماشایی هستند. این درخت برای خاکهای قلیایی، گیاهی بسیار ارزشمند به‌شمار می‌آید ولی می‌تواند با هر نوع خاک دیگر نیز خود را سازش دهد همچنین به نور آفتاب نیز نیازمند است.

 

[سلین]

افرای پر چینی یا افرای دشتی​

یک درخت مرتعی به ارتفاع ۸–۶ متر است برگهایش دارای ۵–۳ لوب و پهنای آن بین ۱۰–۵ سانتیمتر بوده که لوب میانی خود به ۳ لوب کوچکتر تقسیم می‌گردد. کلها سبز رنگ با گل آذین ایستاده‌است درختانی کم مقاوم اما غیر تماشایی هستند. این درخت برای خاکهای قلیایی، گیاهی بسیار ارزشمند به‌شمار می‌آید ولی می‌تواند با هر نوع خاک دیگر نیز خود را سازش دهد همچنین به نور آفتاب نیز نیازمند است.

افرای کوهستانی یا افرای نروژی​

افرای نروژی () samaras
این درخت بیشترین جذابیت را در بین انواع افراها دارد. برگ‌ها پنجه‌ای بزرگ و چاکدار با تقسیمات دندانه‌دار نوک تیز ولی رنگ آن‌ها سبز مایل به زرد است که در پائیز به زرد تیره تبدیل می‌شود گل آذین آن رو به بالا قرار دارد. برگ‌ها دارای ۷–۵ لوب و دمبرکها بلند و حاوی شیرآبه سفید رنگی هستند. ساقه نهال جوان کبود رنگ کرکدار و سپس قهوه‌ای مایل به سبز می‌شود.

افرای برگ چناری​

این نوع افرا به ارتفاع ۶متر و دارای برگهایی چنار مانند با لبه‌های کرم رنگ است.

 

[سلین]

افرای سرخ​

Acer palmatum atropuropureum هیبرید. از دو گونه پالماتوم و کومیکا


افرای قرمز
این نوع افرا دارای برگ‌های قرمز ارغوانی به ارتفاع حداکثر ۵ متر می‌باشد و در شرایط آب و هوایی مرطوب رشد می‌کند. افرای سرخ سایه پسند بوده و در پارکها جهت پر کردن فضای خالی درختان بلند مناسب است.

افرای بزرگ صنعتی شبه چناری​

این نوع افرا، افرای زیبایی نیست اما فوق‌العاده سریع الرشد بوده و به سرعت به ارتفاع حدود ۹متر و بیشتر می‌رسد. این درخت مخصوص مناطقی است که نیاز به پر کردن فضاهای خالی با درختان زود رشد است. برگ‌ها پنجه‌ای شکل است روی برگ سبز رنگ و پشت آن سفید رنگ است گل‌ها آویخته‌است.

افراهای با پوست ساقه جذاب​

• افرای با پوست قهوه‌ای نازک و قابل جدا شدن
• افرای با پوست ساقه به شکل پوست مار
• افرای با پوست خاکستری مایل به زرد

افرای قرمز در میان درختان کاج .

افرای ژاپنی (Japanese Maple) has over ۱٬۰۰۰ رقم(کشاورزی)s. This cultivar is A. palmatum 'Sango kaku', sometimes called "coralbark maple".

​

 

[سلین]

ارتباط با سایر علوم
تاکسونومی: گیاه افرا بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده‌بندی می‌شود و جایگاه این گیاه از نظر رده‌بندی در سطح گونه مشخص می‌شود.

مورفولوژی: تنوع ریختی گیاه افرا مطالعه می‌شود به عبارتی تنوع ریختی گیاه افرا باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاه‌های مختلف سازگاری این گیاه چگونه صورت می‌گیرد.

آناتومی: ساختمان داخلی گیاه افرا را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

مورفوژنز: از ابتدای تشکیل تخم گیاه افرا تا به‌وجود آمدن شکل گیاه افرا با این علوم مطالعه می‌شود.

فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه افرا از سطح اندامکهای درون سلول تا بافتها، اندامها و خود گیاه مطالعه می‌شود.

سیتولوژی: به مطالعه دربارهٔ رشد، تولیدمثل و رفتار سلول گیاه افرا می‌پردازد.

اکولوژی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه افرا با محیط و ارتباط آن‌ها با یکدیگر می‌پردازد.

ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه افرا بررسی می‌کند.