تحلیل در جستجوی دوری

[نویسنده- کوچک]

پس کاملا طبیعی است که این فیلم در عین اشتراکی ظاهری با تمامی این موارد داستانش را پیش ببرد و فلسفه‌سرایی‌هایش را به نتیجه برساند. چون اگر این کار را نکند، خودش و چند انیمیشن بعدی این کمپانی را زیر سوال برده است. اما موضوع این است که اگر «در جستجوی نمو» می‌خواست با یک روایت زیبا ارزش خانه، خانواده و با هم بودن‌هایمان را به آرامی به یادمان بیاورد، این اثر تازه با واکاوی مجدد و صدها بار عمیق‌تر همین مفاهیم نه تنها آن‌ها را با ضربات سنگین‌تر اما دوست‌داشتنی‌تری بر صورت مخاطبش می‌کوبد، بلکه در ادامه از آن‌ها به عنوان مسیری برای پرداخت شگفت‌انگیزش به موضوعی همچون «خودشناسی» استفاده می‌کند.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

منظورم این است که «در جستجوی دوری»، حتی در مفاهیم سازنده‌اش هم پیرو ساخته‌ی قبلی و در نتیجه یک دنباله است، اما در عین حال آن‌قدر با تازگی، تفاوت و صد البته دنیایی از چیزهای اضافه‌تر همه‌چیزش را روایت می‌کند که انصافا می‌تواند به عنوان یک شاهکار مستقل نیز شناخته شود. تازه این ماجرا حتی محدود به مفاهیم فلسفی اثر هم نیست و رنگ بوی غیرقابل انکار آن را می‌توان در محیط‌سازی‌ها و سکانس‌پردازی‌های آن نیز مشاهده کرد. جایی که پیکسار پس از این همه سال فاصله با ساخته‌ی قبلی حتی به ساده‌ترین نیازهای نمایشی مخاطب نیز احترام می‌گذارد و در تک به تک شات‌های فیلم، به دنبال نماسازی‌های زیبا و متفاوت با فیلم قبلی می‌گردد.

 

[نویسنده- کوچک]

جایی که ورود شخصیت‌های انیمیشن به یک پارک بزرگ درمانی برای موجودات اقیانوس، فارغ از تاثیرگذاری مشخصی که در روند پیش‌برد داستان دارد، باعث می‌شود «در جستجوی دوری» حتی در تصاویر سیال انیمیشنی‌ خود نیز از پس ارائه‌ی چیزی جدید و بدون الگوبرداری محض از فیلم قبلی بربیاید و مخاطبش را تحت تاثیر قرار دهد. چیزی که شاید در نگاه حجم بالایی از بینندگان عنصر ساده‌ای به نظر برسد، اما بدون شک بر حد و اندازه‌ی کشش فیلم برای انواع و اقسام مخاطبان و تصویرپردازی صحیح قصه‌گویی‌های آن تاثیری شگرف می‌گذارد.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

البته با تمامی این‌ها، خواه یا ناخواه باید پذیرفت که «در جستجوی دوری» هرگز تبدیل به یکی از سه اثر برتر پیکسار در دنیای زیبای انیمیشن‌هایش نمی‌شود و با تمامی این تلاش‌ها، به سبب تکراری بودن کلیت روایت ظاهری‌اش هرگز به تازگی‌های بی‌چون و چرایی که تا به امروز از آثار این کمپانی دوست‌داشتنی دیده‌ایم دست پیدا نمی‌کند. چون اگر «داستان اسباب‌بازی‌های ۳» دنباله‌ای بود که فقط و فقط شخصیت‌های یکسان و پیشینه‌ی داستانی خود را از آثار قبلی‌ با خود به همراه داشت و با پرشی بلند، حتی در اولین و ساده‌ترین لایه‌ی قصه‌گویی به کل سراغ موضوعات جدیدی می‌رفت، این‌جا «در جستجوی دوری» را داریم که هنوز برای جلوه‌ی اولیه‌ی روایت خود حرکتی نسبت به فیلم قبلی ندارد.

 

[نویسنده- کوچک]

یعنی این‌جا هم یکی از شخصیت‌های دوست‌داشتنی قصه به سبب ضعف به‌خصوصی که دارد، ناخواسته وارد یک محیط انسانی می‌شود و مابقی دوستانش که طبیعتا خود را مقصر این اتفاق می‌دانند، برای نجات او اقدام می‌کنند. تنها تفاوت ماجرا در این لایه‌ از قصه‌گویی با فیلم قبلی این است که اگر در آن‌جا یک ماهی کوچک با یک ضعف جسمی (داشتن باله‌ای کوتاه که سفر در اقیانوس را خطرناک می‌کرد) جدی را دنبال می‌کردیم که می‌خواست پدرش او را باور کند، این‌جا دوری مهربان را داریم که برای یافتن خانواده‌‌اش با مشکل جدی و آزاردهنده‌‌ی حافظه‌اش می‌جنگد.

 

[نویسنده- کوچک]

«در جستجوی دوری» یک «در جستجوی نمو»ی دیگر نیست! و شاید این مهم‌ترین چیزی است که هر مخاطبی باید در رابطه با آن بداند
افزون بر این‌ها، حضور کاراکترهایی خوش‌قلب و خیرخواه در محیطی که شخصیت مرکزی داستان در آن زندانی شده هم یکی دیگر از موارد الگوبرداری دقیق سازندگان «در جستجوی دوری» از فیلم قبلی است. چیزی که خواه یا ناخواه باید پذیرفت که به سبب ایجاد شدن سیزده سال فاصله، شاید هیچ تاثیری بر ذهنیت حجم بالایی از مخاطبان نداشته باشد، اما بدون شک برخی از بینندگان را آزرده‌خاطر می‌کند.

 

[نویسنده- کوچک]

با این حال، همان‌گونه که پیش‌تر نیز گفتم، جلوه‌ی همیشگی و اصلی فیلم‌های پیکسار یا همان فلسفه‌پردازی‌های زیرپوستی همیشگی آن‌ها در این‌جا نیز خارق‌العاده به نظر می‌رسد. جایی که پیکسار تلاش و دست و پا زدن‌های دوری برای یافتن خانواده‌اش را به عنوان استعاره‌ای از تلاش او برای شناخت خودش به کار می‌برد و به زیبایی هرچه‌ تمام‌تر، آن را در سفری عمیق و دوست‌داشتنی معنا می‌کند. سفری که شاید در آغاز، کلیشه‌هایی به مانند مسخره کردن دیگران و نگاه بد آن‌ها به نقطه‌ی ضعف کاراکتر مرکزی داستان آغازکنندگان آن باشند، اما در ادامه با ذره‌ذره به یاد آوردن‌های دوری سکانس‌هایی را می‌سازد که هرگز از ذهن مخاطب بیرون نمی‌روند.

 

[نویسنده- کوچک]

سکانس‌هایی که هم تمام زمینه‌چینی‌های فلسفی فیلم را به نتیجه و نقطه‌ی اوج می‌رسانند، هم به خوبی نشان می‌دهند که پیکسار تا چه اندازه خودشناسی را مقدم بر هر پیشرفت، اقدام و تصمیمی، به عنوان یک نیاز حقیقی و بسیار قدرتمند می‌داند. چیزی که پس از طی کردن آن همه سفر و شکست خوردن و به یاد آوردن آن خاطرات، نشان‌مان می‌دهد که دوری چگونه با پذیرفتن خودش و توانایی‌هایش موفق به یافتن نخستین صدف می‌شود و بعد از آن با دنبال کردن همان صدف‌ها مقصدش (بخوانید خانواده‌اش) را پیدا می‌کند؛ یکی از همان نمادسازی‌های بی‌پایانی که بینندگان آثار پیکسار به خوبی آن را درک می‌کنند.