مناجات ذکر و دعا به هنگام اذان

[Ela]

زمانی که شخص اذان گفت و نشست این‌گونه دعا بخواند: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَیْشِی قَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً»؛[6] خدایا! به من قلب سالم و زندگى خوشایند و روزى فراوان عنایت کن، و برایم در کنار قبر پیامبرت جایگاهی در نظر بگیر‏.

 

[Ela]

اذان از بزرگترین شعائر دین اسلام است. در روایتی امام علی(علیه السلام) از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) راجع به تفسیر اذان پرسید؟ پیامبر در پاسخ فرمود: ای على! اذان حجتى است بر امت من و تفسیر آن این است که مۆذّن هنگامی که بگوید: «اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ» معنایش این است که خدایا! تو گواهى بر آنچه من می‌گویم که اى امّت احمد به تحقیق که وقت نماز رسید، پس آماده باشید و کار دنیا را رها نمایید و چون گوید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» معناى آن این است که خدا و فرشتگان خدا و آنچه در آسمان‌ها و زمین است، آگاه هستند که من وقت نمازهای پنج‌گانه را به اطلاع شما رساندم پس خود را برای نماز آماده نمایید و چون گوید: «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ»، معناى آن این است که خدا و ملائکه آگاه‌اند که من شما را از زمان انجام نماز آگاه کردم پس سرگرم امور دیگر نشوید که این برای شما بهتر است و زمانی که مۆذّن بگوید: «حَیَّ عَلَى الصَّلَاةِ» پس اذان چنین گوید: ای امت محمد!

 

[Ela]

خدا دین خودش را برای شما نمایان ساخت پس آن‌را ضایع نسازید و لکن به آن پایبند باشید تا خدا شما را مورد آمرزش قرار دهد و به کارهای دیگر خود را مشغول نسازید، چرا که نماز ستون دین شما است... .[شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 67، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.]

برای شنونده اذان، مستحب است که همراه موذّن، اذان را تکرار کند که انجام این کار، وسعت رزق را نیز به دنبال خواهد داشت.[1]

 

[Ela]

هنگام شنیدن اذان

1. امام صادق(علیه السلام)‏: «آن‌که هنگام شنیدن اذان صبح و مغرب این دعا را بخواند، سپس در همان روز یا شب بمیرد، از توبه‌کنندگان بشمار خواهد آمد: "اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِإِقْبَالِ لَیْلَتِکَ وَ إِدْبَارِ نَهَارِکَ وَ حُضُورِ صَلَوَاتِکَ وَ أَصْوَاتِ دُعَائِکَ وَ تَسْبِیحِ مَلَائِکَتِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد وَ أَنْ تَتُوبَ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم‏"؛ خدایا! به روى آوردن شب و تمام شدن روز و رسیدن وقت نمازها و دعاها و تسبیح فرشتگان، از تو درخواست می‌کنم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستى، و توبه مرا بپذیرى، که تو بسیار توبه‌پذیر و مهربانى»

 

[Ela]

هرکس صدای موذّن را هنگام گفتن «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ» بشنود، پس از اعماق قلب و براى خشنودى خدا بگوید: «أَنَا أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَکْتَفِی بِهِمَا عَمَّنْ أَبَى وَ جَحَدَ وَ أُعِینُ بِهِمَا مَنْ أَقَرَّ وَ شَهِدَ»؛ (من نیز به یگانگى خدا و رسالت محمد(صلی الله علیه و آله) گواهى می‌دهم، و به وسیله این دو شهادت از منکران بی‌نیازى می‌جویم، و اقرارکنندگان و گواهان به این دو شهادت را یارى می‌کنم).

 

[Ela]

علىّ بن ابی‌طالب(علیه السلام) پیوسته به یاران خویش می‌فرمود: «هر ک.س بین اذان و اقامه سجده نموده و در حال سجده بگوید: "رَبِ‏ لَکَ‏ سَجَدْتُ‏ خَاضِعاً خَاشِعاً ذَلِیلا"؛ (پروردگارا! با خضوع و خشوع و ذلّت برایت سجده کردم) خداوند متعال می‌فرماید: اى فرشتگان من! به سرافرازى و جلالم سوگند، مسلّماً محبّت او را در دل بندگان مومن، و هیبت او را در دل منافقان قرار خواهم داد

خداوند گناهانش را به شماره هر کسى که انکار کرده و به شماره هر کسى که گواهى داده خواهد بخشید».[3]

3. هنگامی که موذّن می‌گوید: «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ»، شنونده بگوید: «صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ عَمَلِی بِرّاً وَ مَوَدَّةَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی قَلْبِی مُسْتَقَرّاً وَ أَدِرَّ عَلَیَّ الرِّزْقَ دَارّاً»؛ (درود خدا بر محمد و آل پاکش. خدایا! کردارم را نیکو گردان و دوستی آل محمّد(صلی الله علیه و آله) را در دلم ریشه‌دار کن، و روزى مرا فراوان کن) و زمانی که موذّن می‌گوید: «حىّ على الصلاة» و «حىّ على الفلاح» شنونده بگوید: «لا حَولَ و لا قُوّة إلا بالله العلى العظیم»

 

[Ela]

پس از اتمام اذان

1. راوی می‌گوید: هنگام غروب نزد امام صادق(علیه السلام) رفته و دیدم که ‌حضرت بعد از اذان، نشستند و دعایى ‌خواندند که مانند آن‌ را نشنیده بودم. ساکت شدم تا این‌که آن بزرگوار نمازش را خواند، سپس گفتم: اى سرور من! دعایى از شما شنیدم که هرگز مانند آن‌ را نشنیده بودم. امام(علیه السلام) فرمود: «این دعاى امیر المومنین(علیه السلام) است شبى که در رختخواب پیامبر(صلی الله علیه و آله) خوابیده بودند: "یَا مَنْ لَیْسَ مَعَهُ رَبٌّ یُدْعَى یَا مَنْ لَیْسَ فَوْقَهُ خَالِقٌ یُخْشَى یَا مَنْ لَیْسَ‏ دُونَهُ‏ إِلَهٌ‏ یُتَّقَى‏ یَا مَنْ‏ لَیْسَ‏ لَهُ‏ وَزِیرٌ یُغْشَى‏ یَا مَنْ‏ لَیْسَ‏ لَهُ‏ بَوَّابٌ‏ یُنَادَى‏ یَا مَنْ لَا یَزْدَادُ عَلَى کَثْرَةِ السُّوَالِ إِلَّا کَرَماً وَ جُوداً یَا مَنْ لَا یَزْدَادُ عَلَى عِظَمِ الْجُرْمِ إِلَّا رَحْمَةً وَ عَفْواً صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ فَإِنَّکَ‏ أَهْلُ التَّقْوى‏ وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ وَ أَنْتَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْخَیْرِ وَ الْکَرَم‏"؛ اى آنکه پروردگارى همراهش وجود ندارد تا خوانده شود! اى آنکه آفریننده‌اى برتر از او نیست که از او ترسیده شود! اى آنکه غیر او خدایی نیست که از او پرهیز شود! اى آنکه وزیرى ندارد تا خود در پرده قرار گیرد! اى آنکه که دربانى ندارد که او طرف حساب باشد! اى آنکه درخواست فراوان جز بر بزرگوارى و بخشش او نمی‌افزاید! اى آنکه بزرگى گناه جز بر دلسوزی و گذشت او افزون نمی‌کند! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و با آنچه خود سزاوار آن هستى با من رفتار کن، که تو سزاوار تقوا و سزاوار گذشتی و تو سزاوار بخشش و خیر و بزرگوارى می‌باشى‏».

 

[Ela]

2. زمانی که شخص اذان گفت و نشست این‌گونه دعا بخواند: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَلْبِی بَارّاً وَ عَیْشِی قَارّاً وَ رِزْقِی دَارّاً وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَ قَبْرِ نَبِیِّکَ قَرَاراً وَ مُسْتَقَرّاً»؛[6] خدایا! به من قلب سالم و زندگى خوشایند و روزى فراوان عنایت کن، و برایم در کنار قبر پیامبرت جایگاهی در نظر بگیر‏.

3. در برخی از روایات توصیه شده؛ پس از اذان به سجده رفته و ذکر خاصی را بخوانیم. امام صادق(علیه السلام) فرمود: امیرالمومنین علىّ بن ابی‌طالب(علیه السلام) پیوسته به یاران خویش می‌فرمود: «هر ک.س بین اذان و اقامه سجده نموده و در حال سجده بگوید: "رَبِ‏ لَکَ‏ سَجَدْتُ‏ خَاضِعاً خَاشِعاً ذَلِیلا"؛ (پروردگارا! با خضوع و خشوع و ذلّت برایت سجده کردم) خداوند متعال می‌فرماید: اى فرشتگان من! به سرافرازى و جلالم سوگند، مسلّماً محبّت او را در دل بندگان مومن، و هیبت او را در دل منافقان قرار خواهم داد».